Hồ Chí Minh đã kế thừa truyền thống tôn sư trọng đạo của dân tộc, phát triển và nâng lên thành tư tưởng cộng sản về đạo khoan dung với nhân loại. Đây là một trong những yếu tố góp phần hình thành triết lý sống Hồ Chí Minh. Chính triết lý sống ấy đã tạo nên giá trị nhân văn sâu sắc trong tư tưởng khoan dung tôn giáo của Người, góp phần tập hợp, đoàn kết đồng bào các tôn giáo tham gia khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phụng sự sự nghiệp cách mạng.

Bác Hồ và Đại diện Tổng hội Phật giáo Việt Nam, ngày 3 tháng 1 năm 1957

Triết học được thể hiện trong nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống, bao gồm triết học nhân sinh, triết học vũ trụ, triết học kinh tế, triết học đạo đức, triết học lịch sử. ..

Theo “Từ điển Từ ngữ Việt Nam”, triết lý nhân sinh được hiểu theo cách này: đời người là đời người. Cái nhìn nhân bản là cái nhìn của một người đánh giá mọi mặt của đời sống từ một quan điểm nào đó, còn cái nhìn nhân bản hóa là cái nhìn của một người về cuộc đời (1) .

Hồ Chí Minh chưa hề viết một tác phẩm nào, cũng như chưa từng đọc diễn văn để thể hiện triết lý sống của mình. Tuy nhiên, triết lý sống ấy được thể hiện trọn vẹn trong cuộc đời đấu tranh cách mạng không mệt mỏi và trong cuộc sống đời thường của Người. Triết lý sống ấy là sự kết tinh tinh hoa tư tưởng, đạo đức và tâm hồn cao thượng của các vĩ nhân, anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa kiệt xuất. Giáo sư Trần Văn Giàu nhận xét: “Hãy để tôi thấy rằng phẩm chất của một nhà hiền triết không nhất thiết nằm ở việc giải thích mối quan hệ giữa tồn tại và tư duy, ở việc xác định thế giới là thực hay ảo. tạo ra một cái gì đó mới, nhưng suy cho cùng Chính trong việc quan tâm đến con người mà con người thực sự sống trên trái đất này và phải sống lâu dài, thời gian vô tận, khiến nó trở thành trung tâm của mọi suy nghĩ và mục đích của mọi hành động. Hồ là một trong những vị thánh đó…  “(2).

Vì vậy, triết lý sống của Hồ Chí Minh là những quan niệm, quan điểm chung của Người về mọi mặt của cuộc sống. Cuộc sống là cách nhìn của anh ấy về cuộc sống,

Ý tưởng về lòng khoan dung có thể bắt nguồn từ những ngày đầu của lịch sử loài người. Cả phía đông và phía tây. Nhưng mãi đến năm 1995, “Năm quốc tế về khoan dung” của Liên hợp quốc mới đưa ra định nghĩa chính thức về lòng khoan dung: “Khoan dung là tôn trọng, công nhận và đánh giá cao sự phong phú và đa dạng của các nền văn hóa trên thế giới của chúng ta”. Đây không chỉ là nghĩa vụ đạo đức, mà còn là sự cần thiết về chính trị và pháp lý”. Người khoan dung là người biết kiểm soát suy nghĩ và hành động của mình, khoan dung là thái độ sống tích cực, không thiên vị hay chiếu cố người khác. Khoan dung là sự thừa nhận và chấp nhận sự khác biệt. Đó là học cách lắng nghe, cách giao tiếp và cách thấu hiểu người khác. Khoan dung có nghĩa là tôn trọng sự đa dạng văn hóa, cởi mở với các triết lý khác nhau, sẵn sàng học hỏi, học hỏi những điều bổ ích để làm giàu cho bản thân và không bắt bẻ những gì mình không hiểu. Khoan dung là tôn trọng tự do của người khác. Khoan dung là sự thừa nhận rằng không một nền văn hóa hay dân tộc nào là duy nhất về tri thức và chân lý”(4) Do đó, về bản chất, khoan dung là thái độ tôn trọng sự khác biệt (chủng tộc, tín ngưỡng, quan điểm tôn giáo, chính trị và triết học). …) của quan điểm khoan dung, hay nói cách khác, khoan dung là thái độ cùng tồn tại hài hòa và phát triển hòa bình giữa những khác biệt.

Phù hợp với việc Việt Nam tiếp thu và kế thừa tinh thần truyền thống khoan dung của dân tộc, với tinh thần độc lập và tự chủ. tư duy sáng tạo, Hồ Chí Minh đã xác lập, thực hiện và nâng văn hóa khoan dung lên một tầm cao mới – văn hóa khoan dung cộng sản, nhấn mạnh và phát huy giá trị tích cực của tôn giáo trong đời sống xã hội, vì vậy, khoan dung tôn giáo đã trở thành Người cộng sản đối xử nhân đạo với đồng bào và chức sắc tôn giáo nguyên tắc đạo đức.Tư tưởng khoan dung tôn giáo của Người còn chứa đựng triết lý nhân sinh sâu sắc, cho rằng tôn giáo là việc của con người và phục vụ con người.Chính triết lý sống này được thể hiện trong tư tưởng khoan dung tôn giáo của Người

Triết lý của nhân sinh quan trong tư tưởng khoan dung tôn giáo của Hồ Chí Minh được thể hiện ở những nội dung cơ bản sau:

Thứ nhất, triết lý sống thể hiện ở việc tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của nhân dân.Hồ Chí Minh cho rằng tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng tôn giáo là tôn trọng nhân dân, tôn trọng nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân, tôn trọng quyền tự do, dân chủ trong đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân. Hồ Chí Minh không ép buộc, ép buộc mọi người phải theo một hệ tư tưởng nhất định, mọi người được tự do nghiên cứu bất cứ hệ tư tưởng nào mà họ tin tưởng. Trả lời phỏng vấn của phóng viên ở Roaya Mông Xô ngày 12-7-1946, Người nói: “Ai cũng có quyền học tập giáo lý. Riêng tôi, tôi học tập chủ nghĩa Mác” (5) . Vì vậy, có thể nói, quan điểm tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của nhân dân cũng chính là quyền tự do tư tưởng của con người.

Đối với Hồ Chí Minh, tôn giáo tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của con người là một trong những quyền cơ bản của con người được tôn trọng, tôn trọng giá trị con người chứ không chỉ là vấn đề chính trị, tình thế. Nó thể hiện sự khoan dung đối với các quan điểm khác nhau, tôn trọng niềm tin của người khác, không áp đặt ý kiến ​​​​của mình lên người khác và bác bỏ mọi sự phân biệt, cuồng tín và tôn giáo. Ý nghĩa sâu xa chứa đựng trong đó là triết lý sống, cách nhìn và tư tưởng tôn giáo bao dung, nhân văn sâu sắc của ông. Sử gia Sainte-Ni (người không đồng ý với Hồ Chí Minh) xác nhận điều này: “Về phần tôi, tôi phải nói rằng tôi chưa bao giờ có lý do để nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào về kế hoạch của Hồ Chí Minh. nghi ngờ hoặc nhạo báng bất kỳ tôn giáo nào” (6).

Thứ hai, Thành phố Hồ Chí Minh thẳng tay đàn áp những người sáng lập tôn giáo, học thuyết chính trị xã hội và những giá trị tích cực của họ. Ông nói:

“Đường lối của Khổng Tử, sức mạnh của nó nằm ở sự tu thân.

Sức mạnh trong lời dạy của Chúa Giê-su nằm ở đỉnh cao của lòng nhân từ và tình yêu thương. Nó có cả hai.

Chủ nghĩa Mác có điểm mạnh là phương pháp làm việc biện chứng.

Chủ nghĩa Tôn Dật Tiên có điểm mạnh là đường lối chính sách phù hợp với điều kiện dân tộc của nước ta.

Đừng Khổng Tử, Chúa Giê-su, Các Mác, Tôn Độ Dật Tiên đều có những công lao chung đó, đều mưu cầu hạnh phúc cho con người… Tôi thử làm học trò tiểu học của họ”(7).

Hồ Chí Minh luôn kính trọng các bậc sáng lập tôn giáo. Tôn giáo, một tôn giáo đề cao những giá trị trong giáo lý của mình. Tôn trọng các nhà lãnh đạo tôn giáo là tôn trọng tín đồ tôn giáo, và tôn trọng giáo lý tôn giáo là tôn trọng niềm tin của họ. Triết lý sống của ông trong tư tưởng tôn giáo khoan dung thể hiện sự hòa hợp, cộng sinh và cùng tồn tại. Mỗi chúng ta có thể có xuất thân, quan điểm và niềm tin khác nhau nhưng điều quan trọng là phải tôn trọng sự khác biệt, thích nghi và cùng tồn tại. Để làm được điều này, chúng ta phải tìm ra điểm chung cho sự tồn tại này. Hồ Chí Minh là người ý thức rõ nhất điểm chung này nên ở mỗi tôn giáo, Người chỉ ra những điểm đáng khen không chỉ có giá trị đối với niềm tin của chính tôn giáo đó mà còn quan trọng hơn thế. Kể cả đến xã hội loài người tiến bộ. Tác giả viết: “Chúa Giê-su dạy đạo đức là từ thiện, Phật giáo Thích Ca dạy giới luật là từ bi, Khổng Tử dạy đạo đức là nhân nghĩa” (8). Tư tưởng nhân nghĩa của Chúa Giêsu, tư tưởng từ bi bình đẳng của Phật Thích Ca, tư tưởng “xã hội hài hòa” của Khổng Tử đều phù hợp với mục tiêu lý tưởng của chủ nghĩa xã hội mà chúng ta đang xây dựng. Có thể thấy, tư tưởng về tôn giáo khoan dung của Hồ Chí Minh ẩn chứa một triết lý nhân sinh sâu sắc. Theo ông, mặt tích cực của các tôn giáo là đều hướng tới những giá trị nhân văn cơ bản, giá trị nhân bản.

Hồ Chí Minh nhấn mạnh sự giống nhau về mục đích giữa tôn giáo và chủ nghĩa xã hội. Ông nói: “Mục tiêu của nhà nước ta là đấu tranh giành độc lập, đem lại hạnh phúc cho nhân dân. Tuy nhiên, muốn đạt được hạnh phúc cho mọi người thì phải xây dựng chủ nghĩa xã hội. Nếu Chúa Giê-su sinh ra ở thời đại chúng ta và phải đặt mình vào những người đương thời phải đối mặt đau khổ của con người, thì anh ta sẽ là người xã hội chủ nghĩa đi trên con đường đau khổ của con người”(9).

Triết lý sống của Hồ Chí Minh Triết lý sống là triết lý hướng tới mọi người có giá trị phổ quát trong xã hội chứ không phải cho cá nhân hay tập thể nào. Vì vậy, Hồ Chí Minh không chỉ tôn trọng các hồng y, giáo sĩ mà còn quan tâm sâu sắc đến đời sống của các tín hữu. Bác nhắc nhở, hướng dẫn cán bộ cơ sở phải quan tâm đến đời sống của nhân dân về mọi mặt từ đời sống đến đời sống học tập, tiến bộ: Tín đồ bình thường không đi lễ kẻo đói rét, còn người đi lễ phải có “thân” vui, một “linh hồn” hạnh phúc.” Hãy đến và chăm sóc chúng. Hồ Chí Minh tôn trọng và thực hiện các giá trị đạo đức, tôn giáo, thu hút, tập hợp nhiều tăng lữ, tu sĩ và đông đảo giáo dân tham gia kháng chiến, kiến ​​quốc.Đây là cách giải quyết vấn đề tôn giáo đúng đắn trong tình hình mới, phù hợp với hoàn cảnh lịch sử của dân tộc và tâm lý, tình cảm của người dân Việt Nam.

Bên cạnh việc ghi nhận, tôn trọng và vận dụng những giá trị, lý tưởng đạo đức của tôn giáo, Hồ Chí Minh còn khẳng định tôn giáo là một thành tố của văn hóa, một bộ phận của văn hóa, góp phần to lớn vào sự phát triển của văn hóa. hình thành nhân cách và đời sống tinh thần của con người. Từ những năm 1940. Ông viết: “Vì mục đích sinh tồn và mưu sinh, loài người đã sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật và những dụng cụ hàng ngày như quần áo, thức ăn, chỗ ở và các phương thức sử dụng. .Tất cả những Sáng tạo và phát minh này đều là văn hóa”(10). Vì vậy, tôn giáo bắt nguồn từ cuộc sống, bắt nguồn từ con người và phục vụ con người, tôn giáo là một thành tố tồn tại trong đời sống con người và là một bộ phận của văn hóa. Đây là quan điểm duy vật của Hồ Chí Minh, nhưng nó không mâu thuẫn với tôn giáo. Bởi, ẩn chứa trong quan điểm này là một thái độ tôn sư trọng đạo và triết lý nhân sinh sâu sắc, thể hiện tính nhân văn trong tư tưởng và con người Hồ Chí Minh.

Triết lý kế thừa. Trong công cuộc chấn hưng đất nước, đảng ta đặc biệt coi trọng việc phát huy những giá trị văn hóa tích cực và đạo đức tôn sư trọng đạo. Nghị quyết Đại hội XII nêu rõ: “Tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo, phát huy các giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp của tôn giáo. Chú trọng và tạo điều kiện để các tổ chức tôn giáo sinh hoạt đúng pháp luật và tôn giáo”. quy định được nhà nước thừa nhận, đồng thời góp phần tích cực vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.” Góp phần xây dựng sự nghiệp”(11).

Thứ ba, khoan dung với những kẻ vi phạm chính sách tôn giáo. Triết lý sống trong tư tưởng Hồ Chí MinhTôn giáo khoan dung còn thể hiện ở thái độ của Người đối với những giáo sĩ, giáo dân lầm đường lạc lối, sa vào cám dỗ, cưỡng bức, áp bức của kẻ thù. Ông không những không bỏ rơi họ mà còn tỏ ra xót xa trước những gian khổ mà họ đã rời xa quê hương và sẵn sàng đón họ trở về. Tác giả viết: “Số phận của những người theo đạo Thiên chúa đó khiến tôi rất buồn, và tôi tin rằng đồng bào của tôi cũng có thể đấu tranh để trở về với đất mẹ. Tôi muốn nhân cơ hội này để nhắc nhở mọi người một cách rõ ràng rằng chính phủ của chúng tôi chân thành tôn trọng tự do tôn giáo của những người theo đạo Cơ đốc”. đã di dời, chính quyền đã ra lệnh cho đồng bào cẩn thận bảo vệ ruộng vườn, tài sản của đồng bào này để trả lại cho đồng bào trở về” (12) .

Hồ Chí Minh luôn có niềm tin vào nhân dân, bởi niềm tin ấy có cơ sở vững chắc, xuất phát từ triết lý sống đầy tính nhân văn sâu sắc của Người. Vì vậy, ông khẳng định: “Năm ngón tay cũng có ngón ngắn ngón dài… Trong ngàn người, có người này người kia, nhưng người ấy, người ấy đều là con cháu tổ tông ta, phải dùng tình cảm mà thay đổi họ. ” (13). Xuất phát từ niềm tin vào bản chất tốt đẹp vốn có của con người, Hồ Chí Minh chủ trương: Trong khi chúng ta phải loại bỏ những kẻ phỉ báng Allah, làm tay sai cho đế quốc, xúc phạm Allah, phản quốc, hại dân, thì chúng ta cũng phải khoan dung với những kẻ đó. người lầm đường lạc lối: “Trừ một số rất nhỏ Việt gian dối trá, Đồng bào ta đều có lòng yêu nước, tuy có người lầm đường cũng dần dần giác ngộ mà trở về với đất mẹ” (14) . Nhờ đó đã thu hút đông đảo đồng bào, chức sắc tôn giáo tham gia khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện thắng lợi mục tiêu của cách mạng Việt Nam.

Triết lý Bao dung nhân sinh trong tư tưởng tôn giáo của Hồ Chí Minh là di sản tư tưởng quý báu được Đảng, Nhà nước ta kế thừa và vận dụng trong việc thực hiện chính sách tôn giáo và đại đoàn kết dân tộc Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Ngày nay./.

_______

Đã đăng trên “Tạp chí Lý luận chính trị” Số 5, 2017

(1) Xem Nguyễn Lân: Từ điển Từ và Tiếng Việt Ngôn ngữ, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 2000, tr.1317.

(2) Chủ tịch Hồ Chí Minh – Anh hùng giải phóng dân tộc, Nhà văn hóa lớn, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1990, tr .287.

(3), (4) GS Song Thanh: Nhà văn hóa Hồ Chí Minh ưu tú, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2010, tr 142, 142-143.

(5), (13) Hồ Chí Minh: Toàn tập, đ.4, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.315, 280.

p>

(6) Mang Trần Tam Tỉnh, Thập giá và gươm, Nxb Trẻ, Tốt hơn TP.HCM, 1988, tr.73.

(7), (9) Viện Tôn giáo, Trung tâm KHXH&NV Quốc gia: Những Vấn Đề Về Tôn Giáo, Tín Ngưỡng Ở Thành Phố Hồ Chí Minh (p. Tái Bản), Phụ Lục), Nxb Khoa Học Xã Hội, 1998, tr.185, 79.

(8) Hồ Chí Minh Toàn Tập, t.7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.95.

(10) Hồ Chí Minh: Toàn tập, d.3, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr. 458.

(11) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, Hà Nội, 2016, tr.165.

(12) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.9, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.206.

(14) Hồ Chí Minh: Toàn tập Tập, t.5, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.516.

TS Nguyễn Xuân Trung