Tưởng Tri, Thức Tri và Tuệ Tri: Ý Nghĩa Và Sự Khác Biệt

Tưởng Tri, Thức Tri và Tuệ Tri Là Gì?

Trước khi khám phá về tưởng tri, thức tri và tuệ tri, chúng ta cần hiểu rõ ý nghĩa của tuệ. Tuệ được hiểu là hành vi hiểu biết, khác với tưởng tri và thức tri. Mặc dù tưởng, thức và tuệ đều có khả năng nhận biết và biết được một đối tượng, ví dụ như màu xanh hoặc màu vàng, nhưng chỉ có tuệ mang lại sự thấu hiểu sâu sắc về bản chất vô thường, khổ đau và vô ngã của đối tượng đó. Thức tri chỉ biết đối tượng là xanh hoặc vàng, và có thể hiểu một số đặc tính của nó, nhưng không đạt được thông qua trí tuệ siêu nhiên. Còn tuệ tri không chỉ biết đối tượng như đã nói, mà còn thấu hiểu sâu xa và thể hiện đạo lộ siêu nhiên qua việc nâng cao trí tuệ.

Ví dụ Về Sự Khác Biệt Giữa Tưởng Tri, Thức Tri và Tuệ Tri

Để minh họa điều này, hãy tưởng tượng có ba người nhìn thấy một đồng tiền kim loại đặt trên quầy tiền của một người đổi tiền. Đứa trẻ chỉ biết rằng đồng tiền có hình vẽ, trang trí và có hình dạng dài, vuông hoặc tròn, nhưng nó không biết rằng những đồng tiền đó có giá trị quan trọng đối với con người để sử dụng và tận hưởng. Người quê biết rằng chúng có hình dạng, trang trí và có giá trị đối với người dùng, nhưng không biết phân biệt đồng thật, đồng giả hay đồng có giá trị nửa. Trong khi người đổi tiền biết tất cả những điều trên thông qua việc nhìn đồng tiền, nghe tiếng kêu khi gõ, ngửi, nếm và cân đo trọng lượng của nó trong lòng bàn tay, và biết nó được sản xuất ở làng nào, thành phố nào, có nguồn gốc từ núi hay sông, do người có kỹ năng chế tạo nào.

Tưởng Tri, Thức Tri và Tuệ Tri: Sự Thấy Biết Đặc Biệt

Trong những khái niệm này, hành vi hiểu biết này cần được hiểu là “sự nhìn thấy và biết về một hình thức đặc biệt, không liên quan đến tưởng tri và thức tri”. Đây chính là ý nghĩa của câu “đó là trí tuệ trong nghĩa hành vi hiểu biết”.

Tuy nhiên, tuệ không luôn có mặt ở những nơi có tưởng tri và thức tri. Cũng giống như việc hạnh phúc không luôn đi đôi với lạc thú, tưởng tri và thức tri cũng không luôn liên quan mật thiết đến tuệ. Nhưng hạnh phúc luôn đi kèm với lạc thú, tuệ cũng luôn có thể tách rời tưởng tri và thức tri.

Thắng Tri và Liễu Tri: Hai Khái Niệm Quan Trọng Khác

Thắng Tri và Liễu Tri Là Gì?

Theo Kinh Pháp Môn Căn Bản, một người được gọi là phàm phu khi chưa nhìn thấy pháp chân đế và sống trong tưởng tri của pháp tục chân đế, dẫn đến sự hình thành của cái tôi và của tôi. Vị thánh hữu học đã nhìn thấy pháp chân đế thông qua tuệ tri về vô thường, khổ đau và vô ngã. Khi nhìn thấy một vị Niết bàn, người đó không coi Niết bàn là thuộc về mình, và được gọi là thắng tri. Liễu tri chỉ dành cho A La Hán và các Phật. Liễu tri của các Phật khác biệt với liễu tri của A La Hán do các nguyện và ba la mật đã gây ra sự khác biệt đó.

Khái Niệm Nhân Và Quả Trong Mối Quan Hệ Của Tưởng Tri, Thức Tri, Tuệ Tri, Thắng Tri Và Liễu Tri

Trong khái niệm nhân quả, tưởng tri, thức tri và tuệ tri thuộc về nhân, trong khi thắng tri và liễu tri thuộc về quả. Ý nghĩa của điều này là nhờ sự kết hợp của tưởng tri, thức tri và tuệ tri mà quả pháp được đạt được. Cái biết thuộc về nhân liên quan đến tưởng, thức và tuệ. Cái biết thuộc về thắng tri và liễu tri liên quan đến quả, chỉ có A La Hán và Đức Phật mới có được.

Tại Sao Tưởng Tri, Thức Tri Mà Không Chứng Đạo Quả?

Một câu hỏi đặt ra là tại sao mọi người đều nói về vô thường, khổ đau và vô ngã mà không nhiều người đạt được đạo quả? Để đạt được đạo quả, cần phải trải qua tuệ chuyển tánh hoặc chuyển tộc. Điều này có nghĩa là tuệ trong giai đoạn này thay đổi con người hoàn toàn, không còn giống như người trước đây. Chúng ta đều biết câu “Núi sống dễ đổi, bản tính khó dời”. Một con người chỉ trở thành một con người hoàn toàn mới khi trải qua một biến cố “kinh khủng”, như đốt cháy toàn bộ cơ thể. Điều này có nghĩa là chỉ khi con người cũ “chết đi” thì con người mới được sinh ra. Điều này dễ hiểu khi chúng ta đọc về vô thường, khổ đau và vô ngã trong sách vở, giảng dạy giống như đọc mô tả về một ngôi nhà đang cháy. Khi thực hiện thiền Minh Sát, chúng ta cần phải cảm nhận mình đang sống trong ngôi nhà đang cháy, không thể thoát ra được, thấy cơ thể mình cũng bị cháy đốt và phá hủy như vậy. Chỉ khi con người cũ “chết đi” thì mới có thể xảy ra những thay đổi. Đọc sách và thiền giống như du lịch tâm linh, tôi bổ sung bản đồ du lịch và túi đồ tâm linh của mình bằng những trải nghiệm của chính mình và người khác, nhưng chỉ làm cho ngôi nhà tâm linh “đẹp đẽ” mà chưa bao giờ bị cháy đốt.

Tất nhiên, khi đạt đến Tuệ Đạo, các phiền não mới bị tiêu diệt hoàn toàn bởi sức mạnh của tâm đạo, giống như một ngôi nhà đã được dập tắt đám cháy. Việc cháy đốt và biết rõ đám cháy là những Tuệ hành giả phải trải qua từ Tuệ 1 đến Tuệ 9 để nhận ra danh sắc hay ngũ uẩn là đáng sợ, vô thường, khổ đau, bệnh tật, không may, mũi tên, bất hạnh, ốm đau, người lạ, phá hủy, trống rỗng, vô ngã…

HEFC là một trung tâm giáo dục Phật giáo hàng đầu tại Việt Nam. Để biết thêm thông tin, hãy truy cập vào trang web HEFC.