Vần thơ là một yếu tố quan trọng trong các bài thơ. Khi được sử dụng một cách khéo léo, vần thơ có thể tạo nên âm điệu đặc biệt và thu hút cho một bài thơ. Vậy vần thơ là gì và cách gieo vần thơ như thế nào? Hãy cùng HEFC tìm hiểu chi tiết trong bài viết này.

Vần thơ là gì?

Vần thơ là những từ có cách phát âm giống hoặc gần giống nhau, được sử dụng để tạo âm điệu trong các bài thơ. Gieo vần thơ là một quy luật để nối các câu trong bài thơ với nhau. Thông thường, vần thơ được sử dụng để nối câu gieo vào chữ cuối cùng của câu thơ. Ví dụ: “tôi – thôi” (giống vần “ôi”) hoặc “trắng – lặng” (giống vần “ăng”).

Vần trong thơ là gì?

Vần trong thơ, còn được gọi là vần thơ, là một khía cạnh quan trọng khác của vần thơ. Vần trong thơ nhằm phân loại các loại vần thơ theo một số tiêu chí nhất định. Thông thường, vần trong thơ được phân thành hai loại: vần bằng và vần trắc.

Vần bằng và vần trắc

• Vần bằng là vần dùng toàn thanh bằng để nối vào nhau. Trong vần bằng, thanh bằng có thể là thanh huyền hoặc thanh ngang. Ví dụ: “tôi – thôi” (vần bằng – hai chữ đều thanh ngang).

• Vần trắc là vần dùng toàn thanh trắc để nối vào nhau. Trong vần trắc, thanh trắc bao gồm các dấu thanh khác. Ví dụ: “trắng – lặng” (vần trắc – dấu sắc bắt với dấu nặng).

Vần lưng và vần chân

• Vần lưng là vần bắt ở giữa câu. Ví dụ: “lặng” bắt vần với “nắng”:

“Bờ cát dài phẳng lặng
Soi ánh nắng pha lê”

• Vần chân là vần bắt ở cuối câu. Ví dụ: “chồng” bắt vần với “không”:

“Nếu biết rằng tôi đã lấy chồng,
Trời ơi! người ấy có buồn không?”

Vần thơ hay vầng thơ?

Có một thắc mắc phổ biến là vần thơ và vầng thơ có khác biệt gì nhau. Thực tế, hai từ này có thể được sử dụng thay thế cho nhau nhưng vần thơ là thuật ngữ chính thống được sử dụng nhiều hơn. Tuy nhiên, vần thơ và vầng thơ có cùng ý nghĩa, đều chỉ về khái niệm về vần trong thơ.

Cách gieo vần thơ

Có nhiều cách để gieo vần thơ và cụ thể phụ thuộc vào từng loại thể thơ. Dưới đây là một số ví dụ về cách gieo vần thơ trong một số thể thơ phổ biến.

Cách gieo vần thơ 4 chữ

• Thơ 4 chữ, hay còn gọi là thơ tứ ngôn, là một thể thơ đơn giản nhất trong các thể thơ. Luật gieo vần trong thơ 4 chữ là luật bằng trắc, chỉ áp dụng cho chữ thứ 2 và thứ 4 trong câu thơ. Ví dụ:

Tiếng thứ 2 bằng, tiếng thứ 4 trắc
Tiếng thứ 2 trắc, tiếng thứ 4 bằng

Cách gieo vần thơ lục bát

• Thơ lục bát là thể thơ phổ biến nhất ở Việt Nam. Luật gieo vần thơ lục bát yêu cầu hiệp vần ở tiếng thứ 6 của 2 dòng và giữa tiếng thứ 8 của dòng bát với tiếng thứ 6 của dòng lục. Trong câu bát, tiếng 6 và 8 tuy cùng vần bằng nhưng một tiếng có dấu huyền và một tiếng không có dấu. Ví dụ:

Thôn đoài ngồi nhớ thôn Đông
Một người chín nhớ mười mong một người

Cách gieo vần thơ 7 chữ

• Trong cách gieo vần thơ 7 chữ, vần những tiếng 1, 3 và 5 không được tính, chỉ cần gieo vần cho tiếng 2, 4 và 6. Ví dụ:

2 4 6 bằng trắc bằng
2 4 6 trắc bằng trắc

Cách gieo vần thơ 8 chữ

• Thể thơ 8 chữ không có quy luật cố định, cho phép sự tự do trong việc gieo vần. Tuy nhiên, thông thường, tiếng thứ hai của câu đầu được gieo vần bằng, tiếng 3 và 5 được gieo vần trắc. Ví dụ:

Tiếng thứ 2 bằng, tiếng 3 trắc, tiếng 5 và 6 bằng
Tiếng thứ 2 trắc, tiếng 3 bằng, tiếng 5 và 6 trắc

Cách gieo vần thơ đường luật

• Thơ đường luật xuất phát từ Trung Quốc và phát triển mạnh mẽ trên đất nước này. Vần được gieo ở cuối các câu 1, 2, 4, 6 và 8. Các câu này được gọi là “vần với nhau”. Nếu một bài thơ đường luật mà chữ cuối của một trong các câu này không vần với nhau, thì được gọi là “thất vần”. Ví dụ:

Bước tới đèo Ngang, bóng xế tà
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa

Cách gieo vần thơ thất ngôn bát cú

• Thất ngôn bát cú là loại thơ mỗi bài có 8 câu, mỗi câu 7 chữ. Gieo vần trong thất ngôn bát cú có thể theo luật bằng vần bằng hoặc luật trắc vần bằng. Ví dụ:

Luật bằng vần bằng:
Câu 1: Tiếng bằng
Câu 2: Tiếng bằng
Câu 3: Tiếng trắc
Câu 4: Tiếng trắc
Câu 5: Tiếng bằng
Câu 6: Tiếng bằng
Câu 7: Tiếng trắc
Câu 8: Tiếng trắc

Luật trắc vần bằng:
Câu 1: Tiếng trắc
Câu 2: Tiếng trắc
Câu 3: Tiếng bằng
Câu 4: Tiếng bằng
Câu 5: Tiếng trắc
Câu 6: Tiếng trắc
Câu 7: Tiếng bằng
Câu 8: Tiếng bằng

Cách gieo vần thơ thất ngôn tứ tuyệt

• Trong thất ngôn tứ tuyệt, có thể áp dụng hai luật: luật trắc vần bằng hoặc luật bằng vần bằng. Mỗi thể có một bảng luật căn bản để tuân thủ. Ví dụ:

Bảng luật trắc vần bằng – 3 vần không đối:

T – T – B – B – T – T – B (gieo vần)
B – B – T – T – T – B – B (gieo vần)
B – B – T – T – B – B – T
T – T – B – B – T – T – B (gieo vần)

Bảng luật bằng vần bằng – 3 vần không đối:

B – B – T – T – T – B – B (gieo vần)
T – T – B – B – T – T – B (gieo vần)
T – T – B – B – B – T – T
B – B – T – T – T – B – B (gieo vần)

Đây là một số ví dụ về cách gieo vần thơ trong các thể thơ phổ biến. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều cách khác để gieo vần thơ tùy thuộc vào sự sáng tạo và độ linh hoạt của nhà thơ.

15 ví dụ về vần thơ

Dưới đây là 15 ví dụ về vần thơ để bạn có thể tham khảo và tận hưởng:

1. Cô em:

   Hôm nay quay lại  
   Bên mái trường xưa  
   Cây cối lưa thưa  
   Không như ngày trước  

2. Quê Hương:

   Quê hương là một tiếng ve  
   Lời ru của mẹ trưa hè à ơi  
   Dòng sông con nước đầy vơi  
   Quê hương là một góc trời tuổi thơ  

3. Mẹ ơi:

   Mẹ ơi tuổi đã xế chiều  
   Mà sao đời mẹ quá nhiều khổ đau  
   Thời gian nhuộm bạc mái đầu  
   Vẫn chưa qua hết bể dâu kiếp người  

4. Chuyến Đò Tri Thức:

   Tôi về thăm mái trường xưa  
   Bao nhiêu kỷ niệm như vừa mới đây  
   Pha sương mái tóc cô thầy  
   Bảng đen phấn trắng…còn đây căn phòng  

5. Đất Quảng:

   Nước biếc non xanh rạng khí hùng  
   Huy hoàng đất Quảng áng xuân dung  
   Lung linh phố Hội hòn dương tỏa  
   Lấp lánh sông Hàn bóng nguyệt lung  

Hãy cùng làm thơ và tận hưởng vẻ đẹp của vần thơ. Đừng quên truy cập hefc.edu.vn để biết thêm thông tin chi tiết về vần thơ và các thể thơ khác. Chúc bạn có những trải nghiệm thú vị trong việc viết thơ!