1. Đầu cơ tích trữ là gì?

Đầu cơ tích trữ là việc một cá nhân, tổ chức tận dụng tình trạng khó khăn và hiếm hàng hóa để mua tích trữ các mặt hàng đó với mục đích bán lại trên thị trường với giá cao.

Trên toàn cầu, việc đầu cơ xảy ra trong nhiều lĩnh vực như bất động sản, ngoại hối, vàng, hàng tiêu dùng, thiết bị y tế,… Một ví dụ tiêu biểu trong năm 2020 là khi dịch bệnh Covid-19 bùng phát mạnh, nhu cầu mua khẩu trang y tế, nước rửa tay tăng cao, đã có rất nhiều cá nhân và tổ chức đầu cơ tích trữ, gây ra hiện tượng hiếm hàng hóa và đẩy giá lên gấp 3,4 lần.

Đầu cơ tích trữ liên quan chặt chẽ đến khái niệm “đầu cơ”. Đầu cơ đề cập đến hành động thực hiện một giao dịch tài chính với nguy cơ mất giá đáng kể nhưng cũng hy vọng đạt được lợi nhuận đáng kể. Nếu không có triển vọng thu lợi nhuận đáng kể, sẽ rất ít động lực để đầu cơ. Việc đầu cơ có thể phụ thuộc vào bản chất của tài sản, thời gian nắm giữ dự kiến và/hoặc số lượng đòn bẩy áp dụng.

Tích trữ là việc người đầu cơ mua và lưu trữ hàng hóa với số lượng lớn với mục đích tận dụng việc tăng giá trong tương lai.

Thuật ngữ tích trữ thường được sử dụng trong việc mua hàng hóa, đặc biệt là vàng. Tuy nhiên, tích trữ cũng có thể được áp dụng trong các tình huống kinh tế khác. Ví dụ, các nhà lãnh đạo chính trị có thể phàn nàn rằng các nhà đầu cơ đang tích trữ đô la trong một cuộc khủng hoảng tiền tệ.

Tích trữ có thể tạo ra một chu kỳ đầu cơ, những lời tiên tri tự ứng nghiệm và lạm phát. Các luật pháp thường được thiết lập để chống lại một số hình thức tích trữ nhằm ngăn chặn các tình huống tai hại và giảm bất ổn kinh tế. Về lâu dài, đầu tư vào cổ phiếu hiệu quả hơn tích trữ hàng hóa.

2. Các yếu tố cấu thành tội đầu cơ?

Tội đầu cơ được quy định trong Bộ luật hình sự gồm 4 yếu tố sau:

2.1. Khách thể của tội đầu cơ:

Khách thể của tội phạm này là trật tự quản lý kinh tế, cụ thể là trật tự quản lý lưu thông hàng hóa, chống đầu cơ trục lợi và xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng.

Đối tượng tác động của tội phạm là hàng hóa thuộc danh mục bình ổn giá hoặc được Nhà nước định giá. Ví dụ: lúa, gạo, muối, xăng, dầu, xi măng, thép xây dựng,… trừ những hàng hóa vật phẩm là đối tượng tác động của các tội phạm khác.

2.2. Mặt khách quan của tội đầu cơ:

Có hành vi lợi dụng tình hình khan hiếm hoặc tạo ra sự khan hiếm hàng hóa một cách giả tạo trong tình hình thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh hoặc tình hình khó khăn về kinh tế để mua tích trữ hàng hóa (được coi là khan hiếm) có số lượng lớn nhằm bán lại thu lợi trái phép.

• Lợi dụng tình hình khan hiếm: Đây là khi một số loại hàng hóa không đủ cung ứng cho thị trường do điều kiện như thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh hoặc tình hình khó khăn về kinh tế (ví dụ: Do dịch Covid-19, khẩu trang khan hiếm không đủ cung cấp cho người dân) dẫn đến hiện tượng khan hiếm, người phạm tội mua tích trữ hàng hóa đó với mục đích bán lại thu lợi trái phép.

• Tạo ra sự khan hiếm giả tạo: Đây là khi trong tình hình thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh hoặc tình hình khó khăn về kinh tế, mặc dù hàng hóa cần thiết không bị thiếu nhưng người phạm tội lợi dụng tình hình này để tích trữ và tạo ra tình trạng khan hiếm giả tạo để mua tích trữ hàng hóa với mục đích thu lợi bất chính.

• Mua tích trữ hàng hóa: Đây là hành vi mua hàng để dự trữ với mục đích chờ giá cao hoặc tăng giá để bán thu lợi trái phép.

• Số lượng hàng hóa phải là lớn. Nếu số lượng không lớn thì không đủ yếu tố cấu thành tội.

• Gây hậu quả nghiêm trọng: Đây là yếu tố quan trọng. Việc mua tích trữ hàng hóa với mục đích bán lại thu lợi trái phép như đã nêu trên mà không gây hậu quả nghiêm trọng thì không đủ cơ sở truy cứu trách nhiệm hình sự.

Các hậu quả nghiêm trọng có thể bao gồm làm rối loạn thị trường, đẩy giá cả tăng vọt, ảnh hưởng đến uy tín của Nhà nước, tạo sự hoang mang lo sợ trong một phần của dân cư hoặc gây chết người do không đủ điều kiện khắc phục tình trạng dịch bệnh…

2.3. Chủ thể của tội đầu cơ:

• Chủ thể của tội phạm này không phải là chủ thể đặc biệt, chỉ cần người có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi theo quy định của pháp luật là có thể trở thành chủ thể.

• Chủ thể là pháp nhân: Tổ chức phải có tư cách pháp nhân và là pháp nhân thương mại. Chủ thể của tội phạm này là pháp nhân khi các hành vi trên được thực hiện theo chủ trương kế hoạch của pháp nhân như quyết định của hội đồng quản trị, thỏa thuận, thống nhất của thành viên góp vốn nắm quyền lãnh đạo pháp nhân, quyết định của chủ doanh nghiệp và các hoạt động xuất nhập sản phẩm và thanh toán tiền được tiến hành qua hệ thống sổ sách, dữ liệu và tài khoản của pháp nhân.

Đây là một điểm mới của Bộ luật hình sự 2015 so với Bộ luật hình sự 1999, mở rộng về chủ thể chịu trách nhiệm hình sự.

2.4. Mặt chủ quan của tội đầu cơ:

• Người thực hiện hành vi đầu cơ là cố ý (cố ý trực tiếp hoặc cố ý gián tiếp), tức là nhận thức rõ hành vi của mình gây ra sự khan hiếm hàng hóa, đẩy giá cả tăng lên, xâm phạm chính sách quản lý giá cả, chính sách về lưu thông phân phối của nhà nước, lợi ích hợp pháp của người sản xuất và người tiêu dùng, nhưng vì lợi nhuận nên vẫn mua tích trữ; thấy trước được hậu quả của hành vi và mong muốn cho hậu quả đó xảy ra hoặc bỏ mặc cho hậu quả xảy ra.

• Đối với pháp nhân, lỗi cố ý được thể hiện trong việc ban lãnh đạo, điều hành của pháp nhân đã có kế hoạch chỉ đạo, điều hành việc mua tích trữ hàng hóa thuộc danh mục bình ổn giá hoặc được Nhà nước định giá.

• Bán lại hàng hóa để thu lợi bất chính không phải là yếu tố bắt buộc trong mặt khách quan của Tội đầu cơ, cụ thể là thu được lợi ích vật chất thông qua việc tạo ra sự chênh lệch giữa giá mua và giá bán lại hàng hóa. Mua tích trữ không nhằm bán lại, hoặc mua vét hàng hóa nhằm bán lại không nhằm thu lợi bất chính mà nhằm mục đích khác không vi phạm Tội đầu cơ mà cấu thành một tội phạm khác. Mục đích thu lợi bất chính luôn liên quan đến động cơ vụ lợi và vì vậy vụ lợi cũng có thể coi là một yếu tố bắt buộc trong mặt chủ quan của Tội đầu cơ.

3. Một số câu hỏi thường gặp

Hình phạt đối với tội đầu cơ?

Tội đầu cơ quy định các hình phạt như sau:

• Khung 1: Người đầu cơ sẽ chịu mức phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng. Mức phạt tù cao nhất của khung là từ 06 tháng đến 03 năm. Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự bao gồm:

• Mua vét để bán lại với hàng hóa trị giá từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng;

• Thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng.

Đối với pháp nhân thương mại phạm tội, mức phạt là từ 300.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng.

• Khung 2: Mức phạt tối đa của khung này là từ 300.000.000 đồng đến 1.500.000.000 đồng. Mức phạt tù tối đa là từ 03 năm đến 07 năm. Tình tiết tăng nặng có thể bao gồm:

• Có tổ chức;

• Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;

• Lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;

• Hàng hóa trị giá từ 1.500.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng;

• Thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng;

• Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

Đối với pháp nhân thương mại phạm tội, mức phạt là từ 1.000.000.000 đồng đến 4.000.000.000 đồng.

• Khung 3: Trong các trường hợp thuộc khung này, người phạm tội, pháp nhân phạm tội có thể bị phạt tiền từ 1.500.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng hoặc bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:

• Mua vét hàng hóa trị giá từ 3.000.000.000 đồng trở lên;

• Thu lợi bất chính từ 1.000.000.000 đồng trở lên;

• Tái phạm nguy hiểm.

Trường hợp pháp nhân thương mại phạm tội thuộc trường hợp trên sẽ bị phạt tiền từ 4.000.000.000 đồng đến 9.000.000.000 đồng.

Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung: bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Đối với pháp nhân phạm tội, còn có thể bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.

Đặc điểm của hoạt động đầu cơ tích trữ là gì?

• Đầu cơ tích trữ là hiện tượng của một số cá nhân, tổ chức tận dụng tình huống như thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh hoặc tình hình khó khăn trong nền kinh tế để mua tích trữ hàng hóa, gây ra hiện tượng khan hiếm, đẩy giá để bán lại với mục đích thu lợi bất chính.

• Đầu cơ tích trữ không chỉ vi phạm pháp luật mà còn vi phạm cả đạo đức.

• Hoạt động đầu cơ tích trữ có thể diễn ra ở bất kỳ đâu, bất kỳ thời điểm nào.

Xem thêm: Nhà, đất phát mãi là gì? (Cập nhật 2022)

Xem thêm: Đất phát triển hạ tầng là gì? (Cập nhật 2022)

Trên đây là các nội dung giải đáp về Đầu cơ tích trữ là gì? (Cập nhật 2022). Trong quá trình tìm hiểu, nếu bạn cần tư vấn về các vấn đề pháp lý, hãy liên hệ với HEFC để được giải đáp.