Số có nghĩa

Mục đích của việc ghi chép kết quả đo là để người sử dụng hiểu được mức chính xác của đo lường. Quy tắc chung là chỉ có số cuối cùng trong ghi chú đó là bất định. Số bất định là số được ước tính dựa trên độ chính xác của dụng cụ đo. Ví dụ, ghi thể tích là 23,40 ml có nghĩa là vạch chia trên dụng cụ đo chỉ đạt được độ chính xác đến 0,1 ml, còn phần phần trăm ml là bất định (ước lượng). Những số được xác định chính xác cùng với số bất định đầu tiên gọi là số có nghĩa.

Quy tắc xác định số có nghĩa

• Tất cả các chữ số khác số không trong đo đều được coi là số có nghĩa. Ví dụ, các số đo: 24,7 m; 0,734 m; 714 m. Những số này đều có 3 số có nghĩa.

• Những số không không được xem là số có nghĩa, trừ khi nó không xuất hiện giữa các số không phải là số không. Ví dụ, các số đo: 7.0003 m; 40,79 m; 1,503 m. Những số này đều có 4 số có nghĩa.

• Những số không trước tất cả các số không phải là số không cũng không có nghĩa. Ví dụ, các số đo: 0,0071 m; 0,42 m; 0,000099 m. Những số này chỉ có 2 số có nghĩa.

• Những số không ở cuối mỗi số và bên phải dấu phẩy thập phân cũng được xem là số có nghĩa. Ví dụ, các số đo: 43,00 m; 1,010 m; 9,000m. Những số này đều có 4 số có nghĩa.

• Số không không được tính vào số có nghĩa. Ví dụ, trong số 0,0034 chỉ có 2 số có nghĩa (3 và 4), nhưng trong số 3,040 lại có 4 số có nghĩa.

• Với số phức tạp, chỉ số ở phần nguyên được tính vào số có nghĩa. Ví dụ, 1064 = 1,064.10^3 có 4 số có nghĩa. 0,000520 = 5,20.10^-4 có 3 số có nghĩa hoặc viết 5,2.10^-4 có 2 số có nghĩa.

Theo các quy tắc trên, số liệu 2,4g có 2 số có nghĩa. Và nếu quy ra miligram thì phải viết 2,4.10^3mg (2 số có nghĩa) mà không biết 2.400 (4 số có nghĩa).

Quy tắc làm tròn số

Trong các phép tính, chỉ được làm tròn ở kết quả cuối cùng để giảm độ chính xác. Nếu số đứng sau số có nghĩa nhỏ hơn 5, tất cả các chữ số phía sau có nghĩa sẽ bị bỏ đi. Nếu số đứng sau số có nghĩa lớn hơn hoặc bằng 5, số có nghĩa cuối cùng sẽ được cộng thêm 1.

Khi cộng và trừ, chỉ giữ lại số thập phân bằng với số thập phân ít nhất của các số hạng có số thập phân. Ví dụ, a = 6,145 + 13,24 = 54,085. Làm tròn thì a = 54,1 (giữ lại số thập phân).

Khi nhân và chia, chỉ giữ lại số chữ số có nghĩa bằng với số chữ số có nghĩa ít nhất của thừa số có số chữ số có nghĩa ít nhất. Ví dụ, x = (3,084 x 0,2750) / 41,256 = 0,020557. Làm tròn thì x = 0,0206 (3 số có nghĩa).

HEFC đã chỉnh sửa và bổ sung thông tin cho bài viết này. Để biết thêm thông tin chi tiết, hãy truy cập hefc.edu.vn.