Vai trò của pháp luật trong xã hội
Tư tưởng thượng tôn pháp luật của Hồ Chí Minh rõ ràng thể hiện sự quan niệm về vai trò của pháp luật trong xã hội và quyền tự do dân chủ của công dân. Ông đã chỉ ra sự bất công và phi pháp quyền của chế độ cai trị hà khắc, phi pháp của Chính phủ Pháp ở các nước thuộc địa. Thực tế là ở Đông Dương, có hai thứ công lý: một dành cho người Pháp và một dành cho người bản xứ. Người Pháp được xử như ở Pháp trong khi người An Nam không có hội đồng bồi thẩm và không có luật sư người An Nam. Thường thì các vụ kiện được xem xét và tuyên án chỉ dựa trên giấy tờ, bị cáo không có mặt. Nếu có vụ kiện giữa người An Nam và người Pháp, thì người Pháp luôn có lợi thế, dù có liên quan tới vụ án ăn cướp hay giết người.
Khi sống và làm việc tại Pháp vào năm 1919, Hồ Chí Minh đã đại diện cho nhóm người Việt Nam yêu nước và gửi yêu sách của nhân dân An Nam tới Hội nghị Véc-xây. Trong các yêu sách đó, yêu sách thứ bảy rất đáng chú ý: thay chế độ ra các sắc lệnh bằng chế độ ra các đạo luật. Điều này cho thấy Hồ Chí Minh không chỉ coi trọng việc quản lý xã hội bằng pháp luật và tinh thần thượng tôn pháp luật, mà còn rất quan trọng việc thực thi quyền của con người. Trong bản Tuyên ngôn Độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ông lập luận rằng tất cả mọi người sinh ra đều bình đẳng và có những quyền không ai có thể vi phạm được. Trích dẫn nội dung từ bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của cách mạng Pháp năm 1971, ông nhấn mạnh rằng mọi người sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi. Đây là những tuyên bố không thể bác bỏ. Bản Tuyên ngôn chỉ dành 49 câu với 1.010 chữ, nhưng chứa đựng những ý nghĩa sâu sắc và có giá trị tinh thần cách mạng cao cả. Tư tưởng về quyền con người của Hồ Chí Minh không chỉ liên quan đến quyền sống, quyền bình đẳng, quyền tự do và quyền tìm kiếm hạnh phúc, mà còn đề cập đến việc pháp luật phải bảo vệ quyền con người. Ông đã sử dụng cụm từ “Tất cả mọi người” để thể hiện quan điểm nhân văn sâu sắc, không phân biệt giới tính, tôn giáo hay dân tộc.
Nhà nước dân chủ và chế độ nhà nước hợp pháp
Tư tưởng thượng tôn pháp luật của Hồ Chí Minh cũng thể hiện qua quan điểm về nhà nước dân chủ, một nhà nước hợp hiến, hợp pháp và quản lý xã hội theo pháp luật. Ông đã đề cập đến nội dung tư tưởng này trong các tác phẩm từ thế kỷ XX và Nghị quyết Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ VII vào năm 1940, mà trong đó ban bố một Hiến pháp dân chủ. Ngay sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, một trong 6 nhiệm vụ cơ bản của Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa theo ông là tổ chức tổng tuyển cử và xây dựng Hiến pháp dân chủ. Bốn tháng sau đó, vào ngày 6 tháng Giêng năm 1946, Việt Nam tổ chức cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên để chọn người tài, người đức để phục vụ công việc quốc gia trong Quốc hội. Ngày 9/11/1946, Quốc hội đã thông qua Hiến pháp đầu tiên của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (Hiến pháp năm 1946, do Hồ Chí Minh làm Trưởng ban soạn thảo). Điều 6 trong Hiến pháp năm 1959 rõ ràng nêu rõ: Tất cả các nhân viên cơ quan nhà nước phải trung thành với chế độ dân chủ nhân dân, tuân theo Hiến pháp và pháp luật, hết lòng hết sức phục vụ nhân dân. Thông qua đó, mọi người đều bình đẳng trước pháp luật và không ai được đặt mình trên pháp luật hay ngoài pháp luật. Đây cũng chính là sự đảm bảo cao nhất về mặt pháp luật của một nhà nước hợp pháp, một trong những ý tưởng quan trọng trong lập hiến của Hồ Chí Minh.
Tuyên truyền pháp luật và thực thi pháp luật
Hồ Chí Minh không chỉ coi trọng việc ban hành pháp luật, mà còn chú trọng đến việc tuyên truyền pháp luật để đưa pháp luật vào cuộc sống, tạo điều kiện cho pháp luật được thi hành trong các cơ quan nhà nước và nhân dân. Ông đã nhấn mạnh điều này trong Hội nghị cán bộ thảo luận dự thảo Luật Hôn nhân và gia đình vào ngày 10/10/1959. Theo ông, công bố đạo luật chưa đủ để hoàn thành mọi công việc, cần phải có tuyên truyền và giáo dục lâu dài để thực hiện tốt hơn. Điều này cho thấy trong tư tưởng Hồ Chí Minh, không chỉ quan trọng tinh thần pháp luật và vai trò của pháp luật trong quản lý xã hội, mà còn coi trọng việc tuyên truyền, giáo dục pháp luật để người quản lý và nhân dân thực thi pháp luật một cách chính xác.
HEFC
Để tìm hiểu thêm về tư tưởng thượng tôn pháp luật của Hồ Chí Minh và vai trò của pháp luật trong xã hội, hãy truy cập hefc.edu.vn. HEFC – Trường Đại học Kinh tế và Luật Hà Nội là nơi bạn có thể tìm hiểu về các chuyên ngành liên quan đến pháp luật và nhận được sự đào tạo chất lượng từ những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực này.
