Văn hóa Trung Hoa: Đặc sản mang tên “Nô tài”
Phim Trung Quốc luôn mang đến những hình ảnh đa dạng và đầy ý nghĩa. Trong đó, có một hình ảnh xuất hiện rất nhiều lần, nằm sâu trong tâm trí tôi:
Một nhân vật – tôi không muốn gọi là “người” – (có thể là nam, nữ, trẻ, già) quỳ gối trước một nhân vật khác, dùng hai tay của chính mình, tát vào mặt và gọi “Nô tài đáng chết. Nô tài đáng chết” liên tục.
Hình ảnh này thể hiện sự tự hạ thấp và tự nhục bản thân để mong làm vừa lòng người khác. Đây là điều không thể thấy ở bất kỳ nơi nào khác, nhưng trong phim Trung Quốc, nó trở nên phổ biến đến mức không ai trong khán giả có phản ứng gì. Cũng giống như hình ảnh một nhóm người, có thể là lính hầu, tể tướng, quan võ, quỳ gối trước hoàng đế và kêu “Hoàng đế vạn tuế, vạn tuế, vạn vạn tuế”. Sau khi được phép “đứng dậy”, họ cảm kích vô cùng. Hình ảnh này chỉ cần xuất hiện một vài lần là đủ để hiểu, nhưng trong hàng ngàn tập phim, nó xuất hiện hàng vạn, hàng chục vạn lần. Và người xem (Việt Nam) không ai thấy nhàm chán. Càng nghĩ, tôi càng nhận ra nhân vật này – “Nô tài” – có một tầm quan trọng đặc biệt trong đời sống văn hóa chính trị Trung Quốc. Đó là một đặc sản của văn hóa Trung Quốc, có hương vị không thể thay thế.
Đặc điểm của nhân vật “Nô tài” và sự khác biệt với “Nô lệ”
Tôi chưa hiểu ý nghĩa của từ “tài”, nhưng từ “nô” đưa tôi tới khái niệm “nô lệ”. Liệu “nô tài” có giống “nô lệ”? Hoàn toàn không.
“Nô lệ” có những đặc điểm sau:
- Lệ thuộc vào một chủ sở hữu.
- Hoàn toàn không có tự do.
- Lao động trong điều kiện khắc nghiệt và thành quả lao động bị chiếm đoạt.
Nhìn vào những đặc điểm trên, “nô tài” chỉ giống ở điểm đầu tiên. Một “nô tài” phải lệ thuộc ít nhất vào một chủ sở hữu. Chủ sở hữu có thể là hoàng đế, chính quyền, người già, người có quyền lực. “Nô tài” có thể là lãnh tụ hay người hầu của lãnh tụ. “Nô tài” có tự do không? Đúng vậy. Vì “nô tài” cũng có thể có người khác làm “nô tài” cho mình, có nghĩa là có nhiều cấp độ “nô tài”. Một mặt, “nô tài” hoàn toàn dâng hiến tự do của mình cho chủ, mặt khác, nó tự do tước đoạt và chà đạp lên tự do của “nô tài” đó. Một mặt, “nô tài” hoàn toàn dâng hiến nhân phẩm và lòng tự trọng của mình cho chủ, mặt khác, nó tước đoạt và chà đạp nhân phẩm và lòng tự trọng của “nô tài” đó. Mở rộng ra, có khi nó coi dân đen, dân cỏ cũng là “nô tài” của nó. “Nô tài” không những có tự do mà còn có quyền, thậm chí quyền lực rất lớn, quyền sinh quyền sát. Chỉ có một điều kiện bất di bất dịch, mọi hành động của “nô tài” hoàn toàn phục vụ ý muốn và lợi ích của chủ. Đơn giản như vậy.
Vậy sự khác biệt giữa “nô lệ” và “nô tài” là gì? Khác biệt lớn nhất là: “nô lệ” là bị cưỡng bức, còn “nô tài” là tự nguyện. “Nô lệ” bị chủ sở hữu kiềm chế bằng xiềng xích, trong khi “nô tài” bị buộc chặt bằng lòng biết ơn và lòng tự nguyện, nên nó hoàn toàn tự nguyện. “Nô tài” nói chung không làm việc cũng không cống hiến lao động cho chủ, ngược lại, nó được sống trong xa hoa và phú quý. “Nô lệ”, từ Spartacus cho đến bác Tom, luôn có những biểu hiện phản kháng, bạo lực hoặc bất bạo động, nhưng “nô tài” thì không, “nô tài” có thể tìm chủ mới, nhưng không bao giờ phản kháng. Để trở thành “nô tài”, phải hoàn toàn mãn nguyện với thân phận của mình. Nếu một “nô lệ” bị cưỡng bức phải giết người anh em của mình, nó vẫn phải làm, nhưng không thể nói rằng nó mãn nguyện với việc làm đó. Đó là sự khác biệt giữa “nô lệ” và “nô tài”. Khi “nô tài” cảm thấy bất mãn, đó là lúc nó không còn là “nô tài” nữa.
Vai trò của “Nô tài” trong lịch sử Trung Quốc
Việc nói rằng “nô tài” đóng một vai trò quan trọng trong lịch sử Trung Quốc không phải là nói quá. Hãy nhìn lại Lữ Hậu, Tắc Thiên và những vụ án đánh mất chân tay, chẩm mắt, đục tai chặt mũi, v.v… Ai đã làm những việc đó? Trừ một số ngoại lệ ít ỏi không đáng kể, nói chung những người làm việc ấy không phải là chính họ. Những người làm việc đó, có thể là nam hay nữ, trẻ hay già, phải là “nô tài”, không thể là “nô lệ”. Nếu là “nô lệ”, khi bị đẩy đến bước đường cùng, sẽ có lúc chúng sẽ phản ứng lại kẻ ra lệnh. Nhưng trong lịch sử Trung Quốc, có lẽ chưa lần nào đã xảy ra sự cố này. Những kẻ tàn ác trong lịch sử, tồn tại được là nhờ có “nô tài”. Vậy nói “nô tài” là điều kiện tồn tại của bạo quyền không phải là nói quá.
“Nô tài” đầu tiên là nguồn gốc của sự hủy hoại nhân cách con người. Trong nhiều trường hợp, nó là sự tiêu diệt tính nhân đạo trong cái thân xác được gọi là “con người”. Con người bình thường có lòng tự trọng, trong khi “nô tài” tự khinh. Nó không để cho người khác khinh rẻ mà lại tự mình thể hiện sự khinh bỉ bản thân một cách ồn ào nhất, điều này chỉ là một minh chứng nhạt nhẽo. Nếu “nô tài” có lòng trắc ẩn, có sự đồng cảm trước đau khổ của người khác, thì nó sẽ tự diệt, tức là nó không còn là “nô tài” nữa. Như vậy, tính vô cảm trước khổ đau của đồng loại là phẩm chất cần thiết nhất của “nô tài”, để nó được trọng dụng. Tính vô cảm này kết hợp với tính đạo đức giả của chủ là mảnh đất tốt cho sự tàn ác.
Hãy tưởng tượng một ông chủ tưởng tượng một cỗ máy có thể biến mọi ý nghĩ nhỏ, tiếng thì thầm, ánh mắt của ông ta thành tai họa, gây khốn khổ và đau khổ cho kẻ ông ta ghét. Ông ta không biết rằng, hàng ngàn năm qua, cỗ máy đó đã tồn tại, ở Trung Quốc, với cái tên là “Nô tài”. Đến bây giờ, nó vẫn hoạt động tốt.
Article edited by HEFC.
