Một vài năm gần đây, chúng ta thường nghe đến những bệnh lý nguy hiểm liên quan đến đường tiêu hóa như viêm trực tràng và ung thư trực tràng. Vậy trực tràng là gì? Nó nằm ở đâu? Chức năng của nó là gì? Và cách nó liên quan đến các bệnh lý? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về trực tràng và những vấn đề liên quan đến nó.
Trực tràng là gì?
Trực tràng, hay còn được gọi là đại trực tràng, là một phần quan trọng của hệ tiêu hóa. Trong tiếng Latin, trực tràng được gọi là “rectum intestinum”, có nghĩa là đoạn ruột thẳng. Chiều dài của trực tràng khoảng 11-15cm và có kích thước tương tự với đại tràng hình sigma ở đoạn đầu, nhưng ở đoạn cuối nó mở rộng tạo thành các bóng trực tràng.
Vị trí của trực tràng
Trực tràng thực chất là đoạn cuối của ruột già, nằm giữa đại tràng và ống hậu môn. Nếu nhìn theo hình dạng, trực tràng có hình dạng giống dấu chấm hỏi và uốn cong theo mặt trước của xương chậu.
Đối với nam giới, trực tràng nằm ở phía sau bàng quang, túi tinh, ống dẫn tinh, tuyến tiền liệt và nối đến trung tâm đáy xương chậu.
Đối với nữ giới, trực tràng thường nằm ở phía trước cùng với thân tử cung, cổ tử cung và vòm âm đạo. Trực tràng dưới cùng liên quan đến thành sau âm đạo.
Cấu tạo của trực tràng
Giống như các cơ quan khác của hệ tiêu hóa, trực tràng cũng có cấu tạo đặc biệt. Giải phẫu y học cho biết trực tràng gồm 5 lớp:
– Lớp niêm mạc
– Lớp dưới niêm mạc
– Lớp cơ vòm trong và lớp cơ dọc bên ngoài
– Lớp dưới thanh mạc
– Lớp thanh mạc
Chức năng của trực tràng
Trực tràng đóng vai trò quan trọng đối với hệ tiêu hóa và sức khỏe chung của cơ thể. Nó giữ chất thải lại và tham gia vào quá trình đào thải các chất cặn bã qua đường đại tiện. Quá trình này diễn ra như sau:
Sau khi tiếp nhận thức ăn, dạ dày tiêu hóa thức ăn thành dạng dịch lỏng, sau đó dịch chuyển qua ruột non, đại tràng và cuối cùng là trực tràng. Các vi khuẩn trong đại tràng tiếp nhận dịch dạ dày và phân giải nó. Vitamin và khoáng chất có ích cho tiêu hóa và cơ thể được tách ra từ các hợp chất có sẵn. Sau đó, đại tràng giữ lại các chất dư thừa không tiêu hóa hoặc không có lợi cho cơ thể.
Quá trình đào thải chất thải này diễn ra thông qua đại tiện. Khi chất thải được đẩy xuống trực tràng, các dây thần kinh sẽ kích thích và gửi tín hiệu lên vỏ đại não, tạo cảm giác muốn đi đại tiện. Lúc này, trực tràng đã sẵn sàng đẩy chất thải ra ngoài qua hậu môn.
Đại tràng, kết tràng và trực tràng phải hoạt động hòa hợp với nhau. Nếu có vấn đề xảy ra trong bất kỳ cơ quan nào trong hệ tiêu hóa này, quá trình đào thải sẽ gặp khó khăn và ảnh hưởng đến sức khỏe.
Các bệnh trực tràng thường gặp
Theo số liệu gần đây, có ngày càng nhiều bệnh trực tràng xuất hiện. Những bệnh lý này không phân biệt tuổi tác hay tình trạng sức khỏe. Vậy những bệnh lý trực tràng thường gặp là gì?
– Bệnh sa trực tràng (sa niêm mạc và sa toàn bộ)
– Bệnh viêm trực tràng
– Ung thư trực tràng
– Bệnh sa trực tràng (sa niêm mạc và sa toàn bộ):
Sa trực tràng có 2 dạng: sa niêm mạc trực tràng (sa một phần trực tràng) và sa toàn bộ trực tràng (toàn bộ trực tràng lộn ra và chui ra ngoài lỗ hậu môn). Nghiên cứu cho thấy bệnh này có thể ảnh hưởng đến cả nam và nữ, bao gồm cả người cao tuổi và trẻ em. Mặc dù nam giới và nữ giới đều có thể mắc bệnh, tỷ lệ mắc bệnh ở nữ giới thường cao hơn khoảng 15-20%. Nguyên nhân có thể do quá trình mang thai, sinh nở, đặc biệt là những ca sinh khó, rạch tầng sinh môn dẫn đến trực tràng bị kéo lệch và giãn ra. Phụ nữ bị cắt tử cung cũng có nguy cơ cao mắc bệnh này.
– Bệnh lý viêm trực tràng:
Viêm trực tràng là một bệnh lý phổ biến nhất liên quan đến trực tràng. Bệnh này xảy ra khi trực tràng bị tổn thương dẫn đến viêm loét. Viêm trực tràng ảnh hưởng lớn đến quá trình tiêu hóa và ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Người bị viêm trực tràng thường có thói quen sống không tốt, ví dụ như hút thuốc lá, uống các đồ uống có cồn (như rượu và bia), ăn thực phẩm không đảm bảo vệ sinh, thức ăn chưa chín kĩ hoặc nước uống bị ô nhiễm… Điều này gây tổn thương niêm mạc và dẫn đến viêm trực tràng. Việc sử dụng kháng sinh trong thời gian dài có thể tiêu diệt vi khuẩn có lợi và gây ra mất cân bằng vi sinh đường ruột, dẫn đến tổn thương niêm mạc trực tràng.
Nguyên nhân khác bao gồm vi khuẩn lây lan, bệnh lậu (khi có quan hệ tình dục với người bị bệnh, làm viêm loét niêm mạc trực tràng), căng thẳng tâm lý kéo dài, hoặc thói quen ăn ít chất xơ và uống ít nước.
Ung thư trực tràng: Bệnh gây tử vong hàng đầu
Ung thư trực tràng có hai dạng: u lành tính và u ác tính.
U lành tính trực tràng là các khối u nằm trên mặt niêm mạc trực tràng, bao gồm polyp trực tràng, u xơ, u mỡ, u mạch máu.
Ung thư trực tràng ác tính là khối u lan sang và lây lan đến các bộ phận khác trong cơ thể, gây nguy cơ tử vong. Đây là một bệnh lý nguy hiểm của trực tràng và gây tử vong. Ung thư trực tràng xếp thứ 4 trong danh sách những bệnh lý gây tử vong hàng đầu, chỉ sau ung thư phổi, ung thư dạ dày và ung thư gan.
Các nguyên nhân phổ biến của ung thư trực tràng bao gồm thói quen ăn uống không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, ăn các món nhanh, đồ ăn lên men, hút thuốc lá, sử dụng những đồ uống kích thích hoặc có cồn, ăn ít chất xơ và uống ít nước. Bên cạnh đó, yếu tố di truyền cũng có thể góp phần gây bệnh này.
Ung thư trực tràng thường bị bỏ qua trong giai đoạn đầu do triệu chứng không rõ ràng và dễ nhầm lẫn với triệu chứng của các rối loạn tiêu hóa khác. Người bệnh thường không quan tâm lắm và không thăm khám kỹ càng cho đến khi phát hiện những dấu hiệu bất thường rõ ràng. Lúc này, bệnh thường đã nặng và ở giai đoạn 2, 3 hoặc cuối.
Triệu chứng chung của các bệnh trực tràng
Tất cả các bệnh lý về trực tràng có thể chữa khỏi ở giai đoạn đầu tiên. Vì vậy, chúng ta cần chú ý theo dõi sức khỏe và đi khám sớm nếu gặp những triệu chứng sau:
– Chán ăn, đầy bụng: Cảm giác đầy chướng bụng ở vùng trên rốn, khó tiêu, mất ngon miệng. Triệu chứng này kéo dài sẽ làm mệt mỏi, suy nhược và gây suy giảm cân.
– Giảm cân bất thường: Nếu bạn đột ngột giảm cân mà không rõ nguyên nhân, bạn cần quan tâm vì đây cũng có thể là dấu hiệu sớm của bệnh về trực tràng, đặc biệt là ung thư trực tràng.
– Táo bón hoặc tiêu chảy: Nếu bạn đi đại tiện ít hơn 3 lần một tuần, bạn có nguy cơ bị táo bón. Hoặc nếu bạn thường xuyên bị tiêu chảy hoặc xen kẽ táo bón và tiêu chảy, bạn cũng nên để ý.
– Đau quặn bụng, đi ngoài có máu hoặc nhầy: Nếu phân có chứa nhầy, đặc biệt là nếu có máu hoặc mủ, bạn nên đi khám ngay lập tức. Đây có thể là dấu hiệu đầu tiên của viêm trực tràng hoặc bệnh u trực tràng nặng hơn.
– Mệt mỏi, chóng mặt, căng thẳng: Các triệu chứng này thường xuất hiện ở những người bị u trực tràng và cho thấy sự mệt mỏi, chóng mặt do thiếu máu (khi có máu trong phân), và cảm giác kiệt sức.
– Sốt: Nếu bạn có những triệu chứng trên kèm theo sốt, điều này cho thấy cơ thể bạn đã bị viêm nhiễm. Đừng bỏ qua dấu hiệu này.
– Những người có tiền sử được chẩn đoán với các bệnh về hệ tiêu hóa như dạ dày, đại tràng…
Phương pháp phát hiện bệnh lý trực tràng
Ngày nay, y học đã phát triển nhiều phương pháp để phát hiện sớm và chẩn đoán chính xác các bệnh lý trực tràng, từ đó giúp điều trị hiệu quả cho người bệnh.
– Nội soi: Nội soi tiêu hóa là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất cho các bệnh lý về trực tràng. Kỹ thuật này kết hợp với việc lấy mẫu niêm mạc để có giá trị cao trong chẩn đoán tổn thương niêm mạc trực tràng và đánh giá tỷ lệ ung thư trực tràng.
– Chụp X-quang với thuốc cản quang, chụp cản quang kép, CT, MRI, PET: Đây là những phương pháp chẩn đoán phổ biến cho ung thư trực tràng và đánh giá các giai đoạn của bệnh. Bác sĩ có thể yêu cầu chụp X-quang đại trực tràng với thuốc cản quang hoặc chụp X-quang đại trực tràng kép.
Cách bảo vệ trực tràng luôn khỏe mạnh
Để tránh mắc các bệnh lý trực tràng, chúng ta cần chú ý bảo vệ trực tràng và giữ cho nó luôn khỏe mạnh. Dưới đây là một số gợi ý:
– Sống một lối sống lành mạnh: Không sử dụng chất kích thích hoặc chất có cồn, không hút thuốc lá, thường xuyên tập thể dục.
– Ăn uống đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm: Chế biến thức ăn đúng cách, đảm bảo thức ăn được nấu chín kỹ, đủ dinh dưỡng, ăn nhiều chất xơ, uống đủ nước và tránh các loại thức ăn cay nóng hoặc đã được chế biến sẵn. Bổ sung thêm các loại vitamin giúp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.
– Thăm khám định kỳ: Không nên chờ đến khi có triệu chứng bất thường về đường tiêu hóa mới đi khám. Hãy thường xuyên đi kiểm tra sức khỏe tổng quát và kiểm tra các bệnh về trực tràng cụ thể. Theo thống kê, người trên 50 tuổi có nguy cơ mắc ung thư trực tràng cao hơn. Vì vậy, nếu bạn thuộc nhóm người này, nên thăm khám sức khỏe định kỳ hàng năm và làm nội soi tiêu hóa theo hướng dẫn của bác sĩ.
**Lưu ý: Những thông tin được cung cấp trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người đọc không nên tự ý mua thuốc để điều trị. Để biết chính xác về tình trạng bệnh lý, người bệnh cần đến các bệnh viện để được bác sĩ khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phương pháp điều trị hợp lý và kê đơn thuốc hiệu quả nhất.
