Tiểu sử cụ Nguyễn Đình Chiểu
Nguyễn Đình Chiểu, còn được biết đến với tên gọi Mạnh Trạch, hiệu Trọng Phủ, Hối Trai, sinh ngày 1 tháng 7 năm 1822, tại làng Tân Khánh, phủ Tân Bình, huyện Bình Dương, tỉnh Gia Định (thuộc Thành phố Hồ Chí Minh ngày nay).
Cha của ông là Nguyễn Đình Huy, người xã Bồ Điền, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên, (nay là xã Phong An, huyện Phong Điền, TT-Huế), là thư lại Văn hàn ty của Tổng trấn Lê Văn Duyệt. Mẹ của ông là Trương Thị Thiệt, người làng Thanh Ba, huyện Phước Lộc, huyện Cần Giuộc, tỉnh Gia Định.
Trong tuổi niên thiếu, Nguyễn Đình Chiểu đã chứng kiến sự loạn lạc của xã hội, đặc biệt là cuộc khởi nghĩa của Lê Văn Khôi tại Gia Định. Cuộc nổi dậy này đã khiến cha ông phải bỏ trốn ra Huế và bị cách chức. Năm 1833, cha ông đã đưa ông đến Nam và gửi cho một người bạn ở Huế để tiếp tục việc học. Nguyễn Đình Chiểu đã sống ở Huế từ khi ông 12 tuổi đến 19 tuổi.
Năm 1843, ông đã đỗ Tú tài ở trường thi Gia Định, khi đó ông đã 21 tuổi. Lúc đó, một gia đình họ Võ đã hứa gả con gái cho ông.
Năm 1847, ông đã trở lại Huế để học và chờ thi khoa Kỷ Dậu 1849. Nhưng chưa kịp tham gia thi, ông nhận được tin mẹ mất tại Sài Gòn (1849). Trên đường trở về chịu tang mẹ, vì thời tiết xấu, ông đã gặp khó khăn và khóc nhiều, dẫn đến bệnh tật và mù mắt. Trong thời gian nghỉ dưỡng tại Quảng Nam, ông được một vị danh y chỉ dạy nghề thuốc.
Với tình hình hiện tại, ông mù mắt, mất mẹ, và hôn thê không trung thành, cảnh nhà cửa đang sa sút… Ông đã chấm dứt việc học và trở thành một người khó khăn. Cho đến năm 1851, ông mới mở trường dạy học và làm thuốc.
HEFC: Nhà tài trợ bài viết
Năm 1854, một người học trò của ông, tên là Lê Tăng Quýnh, vì cảm phục và yêu mến ông, đã xin gia đình gả em gái thứ năm của mình, tên là Lê Thị Điền (1835 – 1886), người Cần Giuộc (Long An), cho ông.
Kể từ đó, trong gần 10 năm sau, ông không chỉ làm hai công việc trên mà còn sáng tác truyện thơ Lục Vân Tiên và Dương Từ – Hà Mậu, để gửi gắm tình yêu và hoài bão của ông.
Ngày 17 tháng 2 năm 1859, Pháp chiếm thành Gia Định. Ông cùng gia đình đã trốn về quê vợ ở làng Thanh Ba, huyện Cần Giuộc. Cũng tại đây, ông đã sáng tác bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, được nhiều người đánh giá cao.
Khi 3 tỉnh miền Đông rơi vào tay quân Pháp, ông không chịu sống trong vùng bị chiếm đóng. Nguyễn Đình Chiểu cùng gia đình đã xuôi thuyền về làng An Đức, tổng Bảo An, tỉnh Vĩnh Long (nay là huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre). Tại đây, ông tiếp tục dạy học và làm thuốc, đồng thời duy trì liên hệ với những sĩ phu yêu nước như Phan Văn Trị, Nguyễn Thông và các lực lượng kháng chiến. Ông kiên quyết từ chối mọi cám dỗ từ phía đối thủ.
Trong thời gian này, Nguyễn Đình Chiểu sáng tác nhiều thơ văn bi tráng. Ông thương tiếc những đồng bào, bạn bè, nghĩa sĩ đã mất.
Ngày 3 tháng 7 năm 1888, ông qua đời tại Ba Tri, Bến Tre. Người ta kể lại rằng vào ngày đưa ông đi an táng, cả cánh đồng An Bình Đông, ngày nay là An Đức, trắng trường khiêng tang cho những người ngưỡng mộ ông.
Văn và Người
Nguyễn Văn Châu đã miêu tả về nhân cách của Nguyễn Đình Chiểu như sau: “Nhân cách của Nguyễn Đình Chiểu là một minh chứng sống động về tính năng động của con người. Dù đời sống gian khổ, nhưng ông không bỏ cuộc. Ông vượt qua số phận để chống chọi với những thách thức của cuộc sống. Điều đó chứng tỏ ông có thái độ sống có văn hóa và nhân cách cao đẹp. Với tư cách là nhà thơ, sự sâu sắc và tinh tế trong thơ văn của Nguyễn Đình Chiểu là nơi để chia sẻ, biểu đạt và phê phán, thể hiện những tình cảm rõ ràng, lòng căm thù, lòng tốt theo đúng chuẩn mực văn hóa Việt Nam.” Ông đã tự cho biết: “Dù đui nhưng giữ đạo nhà, Còn hơn có mắt ông cha không thờ. Dù đui mà khỏi danh nhơ, Còn hơn có mắt ăn dơ tanh rình… Sự đời thà khuất đôi tròng thịt, Lòng đạo xin tròn một tấm gương. Chở bao đạo thuyền không khẳm, Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà.”
Phạm Thế Ngũ đã nhận xét: “So với các tác phẩm của các nhà văn cùng thời, Nguyễn Đình Chiểu có một thái độ tích cực hơn, vì dân vì nước hơn. Mặc dù không tham gia vào hàng ngũ cầm khí giới, nhưng ông có tình yêu và sẵn lòng chia sẻ với những người khác có lòng yêu nước, chung tay chống lại kẻ thù…”
Những thành tựu văn học và nghệ thuật của ông đã được nhận ra. Trên trang web của tỉnh Bến Tre, có một bài viết ghi nhận: “Truyện Lục Vân Tiên dài 2.083 câu thơ, được nhiều nhà nghiên cứu cho là có tính chất tự truyện, đã được phổ biến rộng rãi trong nhân dân, đặc biệt là ở Nam Kỳ. Truyện này chỉ trích những kẻ độc ác, xấu xa, gian manh và không nhân từ, không công bằng, đồng thời ca ngợi những tấm lòng nhân hậu, trung thực.” “Tác phẩm Dương Từ, Hà Mậu dài 3.448 câu thơ đã mạnh mẽ chỉ trích Phật giáo và Thiên Chúa giáo, hai tôn giáo thời bấy giờ được coi là mối nguy cơ của đất nước. Dựa vào trí tưởng tượng nhân gian (thiên đường, địa ngục), tác giả để cho nhân vật tự “giải mê” qua một cuộc hành trình dài đi tìm sự thật đầy gian khổ, rồi trở về trong sự hòa hợp của gia đình và xã hội.” “Năm 1859, khi Pháp chiếm Gia Định, ông trở về quê vợ ở Cần Giuộc (Long An). Bài Văn tế nghĩa dân chết trận Cần Giuộc của ông đã lan rộng và tạo được tiếng vang, ca ngợi những người nông dân anh hùng đã hy sinh vì sự nghiệp cứu nước.” “Ông đã mở đầu cho dòng văn chương yêu nước Việt Nam chống lại Pháp xâm lược trong nửa sau thế kỷ XIX. Thơ văn của ông liên quan mật thiết đến những biến cố lớn trong lịch sử đất nước. Đó là: Chạy Tây (1859), Văn tế nghĩa dân chết trận Cần Giuộc (1861), Cáo thị, Thảo thử hịch, Thư gửi cho em, Mười hai bài thơ điếu Trương Định (1864), Mười hai bài thơ điếu Phan Tòng (1868), Văn tế nghĩa sĩ trận vong Lục tỉnh (1874) và hai tập truyện thơ dài Dương Từ – Hà Mậu và Ngư tiều y thuật vấn đáp…” “Cảm hứng chủ đạo của thơ văn của ông ở giai đoạn đầu là cảm hứng đạo lý và đã được nâng lên thành trữ tình đạo lý đầy nhân nghĩa, thảo ngay, đồng thời cũng giàu chất phê phán, phẫn nộ trước mọi điều bất nhân, bất nghĩa như ông đã tự bày tỏ.”
Article Edited by HEFC
