Bàn tay nằm ở cuối một cánh tay và là một trong những phần quan trọng nhất của cơ thể con người. Bàn tay giúp chúng ta cầm nắm và thực hiện các hoạt động tinh vi, phức tạp như viết hay vẽ. Ngoài ra, nó còn nhận thông tin cảm giác cho cơ thể. Vì thế, nắm vững kiến thức về cấu tạo của bàn tay sẽ giúp chúng ta bảo vệ và chăm sóc nó tốt hơn. Hãy cùng tìm hiểu về cấu tạo và chức năng của bàn tay trong bài viết dưới đây!
Cấu tạo bàn tay
Chúng ta có 5 ngón tay, mỗi ngón đều có tên riêng để phân biệt.
- Ngón cái, còn được gọi là ngón I, là ngón đầu tiên tính từ phải sang trái khi lòng bàn tay ngửa.
- Ngón trỏ, hay còn được gọi là ngón II, là ngón tiếp theo của ngón cái.
- Ngón giữa, hay ngón III, là ngón nằm chính giữa 5 ngón tay. Đây là ngón tiếp theo của ngón trỏ.
- Ngón áp út, hay là ngón IV, đây là ngón liền kề ngón giữa. Trong cuộc sống, chúng ta thường gọi bằng cái tên thân thuộc khác đó là ngón đeo nhẫn.
- Ngón út là ngón V, là ngón cuối cùng của bàn tay. Đúng như tên gọi của nó, đây là ngón nhỏ nhất trong 5 ngón tay.
Trong 5 ngón tay, ngón cái là ngón có tầm vận động lớn nhất và tinh tế nhất. Ngoại trừ ngón cái, 4 ngón còn lại cũng có thể cầm nắm các vật thể trong lòng bàn tay. Tuy nhiên, chỉ ngón cái mới thực hiện được các động tác đối ngón tay. Vì thế, ngón cái đóng vai trò quan trọng trong những hoạt động tinh vi của bàn tay.
Hệ thống xương bàn tay
Hệ thống xương và khớp của bàn tay rất phức tạp và tinh tế. Bạn có biết rằng mỗi tay người có 27 xương? Trong đó, cổ tay có 8 xương, bàn tay có 5 xương, và từ đó có tổng cộng 14 xương ngón tay. Cùng tìm hiểu chi tiết về cấu trúc xương này!
Minh họa các khối xương của bàn tay
Khối xương cổ tay
Xương cổ tay (carpal bones) là khối xương nối liền xương cẳng tay và bàn tay. Có tổng cộng 8 xương cổ tay, được sắp xếp thành hai hàng: hàng trên và hàng dưới, mỗi hàng có 4 xương. Hàng trên bao gồm xương thuyền, xương nguyệt, xương tháp, và xương đậu. Hàng dưới bao gồm xương thang, xương thê, xương cả, và xương móc.
Những xương này được gắn chặt với nhau bởi các hệ thống dây chằng phức tạp.
Tất cả các xương cổ tay thuộc loại xương ngắn. Mỗi xương thường có 6 mặt. Các mặt này có những mặt không tiếp xúc, gồm các mặt phía mu bàn tay và lòng bàn tay. Các mặt còn lại tiếp xúc với các xương phía trên, dưới hoặc bên cạnh nó. Mặt trên của ba xương bên ngoài hàng trên tiếp xúc với xương quay, mặt dưới của chúng tiếp xúc với mặt trên của các xương hàng dưới. Mặt dưới của các xương hàng dưới tiếp xúc với các xương đốt bàn tay.
Minh họa khối xương cổ tay
Xương bàn tay
Bàn tay chúng ta có 5 xương đốt bàn tay (metacarpals), được đánh số từ ngoài vào trong là xương bàn tay I, II, III, IV và V. Mỗi xương đốt này là một xương dài có thân và hai đầu. Đầu gần gọi là nền, có các mặt khớp để tiếp xúc với xương cổ tay và các xương đốt bàn kế cận. Đầu xa gọi là chỏm, có hình bán cầu và tiếp xúc với các đốt gần của ngón tay tương ứng.
Các xương ngón tay
Mỗi ngón tay có 3 xương đốt: đốt gần, đốt giữa và đốt xa theo thứ tự từ xương đốt bàn tay đi xuống. Trừ ngón cái chỉ có hai đốt: đốt gần và đốt xa. Tương tự như xương bàn tay, mỗi xương đốt ngón tay cũng có 3 phần: nền, thân và chỏm.
Các khớp ở bàn tay
Bàn tay chúng ta có nhiều khớp, bao gồm:
- Khớp ngón tay (Interphalangeal articulations of hand): là các khớp giữa các xương đốt ngón tay.
- Khớp nối xương bàn tay (Metacarpophalangeal joints).
- Khớp giữa xương cổ tay (Intercarpal articulations).
- Khớp cổ tay – bàn tay.
- Khớp quay – cổ tay.
Các cơ của bàn tay
Các cơ của bàn tay có thể chia thành hai nhóm chính: nhóm cơ ngoại lai và nhóm cơ nội tại. Nhóm cơ ngoại lai là nhóm cơ có điểm xuất phát ở vùng cẳng tay và kết thúc ở xương bàn tay. Những cơ này tạo ra các cử động mạnh nhưng thô sơ của các ngón tay. Trong khi đó, nhóm cơ nội tại là nhóm cơ xuất phát và kết thúc đều ở vùng bàn tay. Nhóm cơ này tạo ra các cử động yếu nhưng tinh tế và chính xác của các ngón tay.
Vùng gan bàn tay
Lớp nông
Vùng gan bàn tay bao gồm:
- Da và các mô dưới da.
- Mạch máu và thần kinh nông.
- Mạc nông.
Mạc nông gan bàn tay mỏng ở vùng che phủ các cơ mỏ út và các mô khác, nhưng dày lên ở vùng giữa gan tay, tạo nên cán gan tay. Cán gan tay có hình tam giác, được chia thành bốn dải rộng đến nền bốn ngón tay. Ở đầu gần các xương bàn tay, các dải này nối với nhau bằng các bó ngang.
Minh họa một số cơ ở vùng gan bàn tay
Lớp sâu
- Mạc giữ gân gấp: Mạc giữ gân gấp cùng với các xương cổ tay tạo thành ống xương xơ gọi là ống cổ tay. Ống cổ tay chứa dây thần kinh giữa và các gân gấp. Khi dây thần kinh giữa bị chèn ép khi đi qua cổ tay, sẽ gây ra hội chứng ống cổ tay. Mạc giữ gân gấp bám vào xương đậu và móc của xương móc. Nó còn bám vào củ xương thuyền và củ xương thang. Mạc này giữ các gân gấp không bật ra ngoài khi cổ tay gập.
Các cơ gan tay
Các cơ của bàn tay có thể được chia thành 3 nhóm:
- Nhóm cơ mô cái ở bên ngoài cùng: Nhóm cơ mô cái vận động ngón cái và tạo nên mô cái (phần nổi ở phần ngoài gan tay). Nhóm cơ này gồm 4 cơ: cơ dạng ngón cái ngắn, cơ đối ngón cái, cơ gấp ngón cái ngắn và cơ khép ngón cái.
- Nhóm cơ mô út ở bên trong cùng: Nhóm cơ mô út vận động ngón út và tạo nên mô út (phần nổi ở phần trong gan tay). Nhóm cơ này gồm 3 cơ: cơ dạng ngón út, cơ gấp ngón út ngắn và cơ đối ngón út, cơ gan tay ngắn.
- Nhóm cơ giun và nhóm gân gấp ở giữa: Các gân cơ gấp ngón nông và gấp ngón sâu sau khi đi qua ống cổ tay được chia thành hai hợp. Ở lớp trước là 4 gân gấp ngón nông và ở lớp sau là 4 gân gấp ngón sâu.
Vùng mu tay
Lớp nông
Vùng mu tay bao gồm:
- Da và các mô dưới da.
- Mạch máu và thần kinh nông.
- Mạc nông.
- Lớp gân: Gân của cơ từ vùng cẳng tay sau đi xuống.
Lớp sâu
- Các cơ gian cốt: Có 8 cơ gian cốt nằm giữa các xương đốt bàn tay. Chúng gồm 4 cơ gian cốt mu tay phát sinh từ các bờ của xương bàn tay lân cận và 4 cơ gian cốt gan tay phát sinh từ mặt trước các xương bàn tay I, II, IV, V. Các cơ gian cốt và cơ giun có vai trò chung là gấp khớp bàn – ngón tay và duỗi khớp gian đốt gần và gian đốt xa. Ngoài ra, cơ gian cốt mu tay dạng các ngón, cơ gian cốt gan tay khép các ngón.
Chức năng của bàn tay
Cầm nắm vật thể và các hoạt động tinh vi
Đây là chức năng chính của bàn tay. Về cơ bản, bàn tay giúp chúng ta cầm nắm các vật thể và thực hiện các hoạt động tinh vi như viết, vẽ, nhặt đồng xu…
Bàn tay thực hiện được các chức năng tinh vi như đánh đàn
Đường chỉ tay và dấu vân tay
Sự hiện diện của các đường chỉ tay giúp chúng ta cầm nắm các đồ vật tốt hơn. Mặt dưới của các đầu ngón tay có dấu vân tay, là một vùng rất đặc biệt. Những dấu vân tay là một dấu ấn không ai giống ai. Vì vậy, chúng được sử dụng để nhận dạng mỗi người.
Dự báo tình trạng sức khỏe
Màu sắc và trạng thái của lòng bàn tay cũng rất quan trọng trong việc dự báo sức khỏe. Một lòng bàn tay hồng hào là bình thường. Lòng bàn tay nhạt màu có thể có liên quan đến tình trạng thiếu máu hoặc lòng bàn tay màu vàng có thể báo hiệu về rối loạn gan mật. Lòng bàn tay màu són có thể báo hiệu về xơ gan.
Đầu ngón tay có móng tay. Hình dạng và màu sắc của ngón tay không chỉ có tác dụng thẩm mỹ mà còn có thể dự báo về sức khỏe. Ví dụ, bình thường móng tay có màu hồng hào, nhưng trong trường hợp thiếu máu thiếu sắt, móng tay sẽ nhạt màu.
Phản ánh đặc điểm sinh học
Mỗi bàn tay được điều khiển bởi một bán cầu não. Bàn tay trái được điều khiển bởi bán cầu não phải và ngược lại. Do đó, bàn tay thuận tay phản ánh rõ đặc điểm của cá nhân.
Những điều cần lưu ý để bảo vệ bàn tay
Vệ sinh sạch sẽ
Do bàn tay tiếp xúc với nhiều bề mặt khác nhau, nó chứa rất nhiều vi khuẩn, đặc biệt là ở đầu ngón tay và kẽ móng tay. Vì vậy, việc vệ sinh sạch sẽ bàn tay là rất quan trọng để ngăn ngừa vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể. Đặc biệt, hãy rửa tay kỹ trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Hãy tuân thủ quy trình rửa tay đúng để làm sạch mọi ngóc ngách trong bàn tay, đặc biệt là móng tay.
Các bước rửa tay thường quy
Cắt móng tay
Móng tay không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn chứa nhiều vi khuẩn. Nơi này thường là nơi khó vệ sinh và vi khuẩn thường ẩn nấp ở các kẽ móng tay. Do đó, cắt móng tay thường xuyên là việc làm quan trọng để giữ cho bàn tay luôn sạch và ngăn ngừa vi khuẩn.
Đeo găng tay
Bàn tay là một bộ phận rất nhạy cảm, nên khi tiếp xúc với hóa chất hoặc các chất bẩn, hãy đeo găng tay phù hợp để bảo vệ. Găng tay không chỉ bảo vệ bàn tay mà còn giúp ngăn ngừa tiếp xúc với các chất độc hại.
Vậy là chúng ta đã tìm hiểu về cấu tạo và chức năng của bàn tay. Bàn tay đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống của chúng ta, vì vậy hãy lưu ý và duy trì những thói quen tốt để bảo vệ bàn tay và sức khỏe của chúng ta!
— Trích dẫn từ bài viết đã được chỉnh sửa bởi HEFC từ nguồn gốc tại hefc.edu.vn.
