Lá cách là gì?

Lá cách, hay còn gọi là Vọng cách, Cách biển, Lộc cách, thuộc họ Premna integrifolia, là một loại cây nhỏ tự nhiên mọc hoang khắp nơi ở Việt Nam và nhiều quốc gia khác như Lào, Campuchia, Mangat, Ấn Độ, Indonexia, Philippines và Châu Úc.

Vọng cách có thân mọc thẳng, cao tới 7m và thân cây có thể có gai. Lá cách có nhiều hình dáng khác nhau, có thể là hình trái xoan hoặc trái xoan bầu dục, phần trên lá có hình tim hoặc hình nhọn, trong khi phía dưới lá hơi tròn. Mặt dưới của lá có lông, đặc biệt là trên các gân lá. Kích thước của lá cách dao động từ 10-16cm chiều dài, 5-6cm chiều rộng, có thể lớn hơn, màu xanh nhạt khi còn non và chuyển sang màu xanh đậm khi già.

Quả của lá cách rất nhỏ, chỉ có kích thước từ 3-4mm, hình trứng, màu đen nhạt khi quả chín, bên ngoài hơi xù xì, đầu hơi lõm vào và có 4 ngăn, mỗi ngăn chứa 1 hạt.

Mùi của cây Vọng cách rất dễ chịu, lá có mùi thơm hơn, và rễ cũng có mùi thơm nhưng hơi đắng.

Bộ phận dùng, thu hái và chế biến cây lá cách

Bộ phận của cây Vọng cách được sử dụng là lá, rễ và cành.

Lá cách thường được thu hoạch quanh năm.

Có nhiều nơi còn lấy cả vỏ thân và rễ, rửa sạch, sau đó phơi hoặc sấy khô để sử dụng.

Thành phần hóa học của lá cách

Hiện chưa có nhiều thông tin về thành phần hóa học và tác dụng dược lý của lá cách do loại cây này chưa được nghiên cứu rộng rãi. Tuy nhiên, theo một số nghiên cứu, vỏ thân của cây Vọng cách chứa hai alkaloid gọi là premnin và ganiarin, trong đó premnin có tác dụng giảm sức co của tim và làm giãn nở đồng tử.

Rễ của cây Vọng cách chứa tinh dầu thơm và một chất màu vàng.

Tác dụng của lá cách

Lá cách được sử dụng để trị thấp khớp, làm thuốc lợi sữa và có nhiều công dụng khác như:

1. Kháng viêm

Lá cách giúp ức chế phù nề, kháng viêm và giảm tình trạng viêm nhiễm, đau nhức và giảm sự hình thành u hạt.

2. Bảo vệ gan

Chiết xuất ethanol từ lá cách có tác dụng tăng cường khả năng khử độc gan, bảo vệ gan khỏi tổn thương do uống rượu và sử dụng thuốc gây hại gan.

3. Hạ huyết áp

Lá cách có tác động trợ tỳ can và giảm các triệu chứng tăng huyết áp như chứng đỏ mặt, khó ngủ, tinh thần lo lắng. Lá cách giúp làm dịu tinh thần, cải thiện giấc ngủ, giảm huyết áp và tăng lưu thông máu.

Ngoài ra, lá Vọng cách còn được dùng làm thuốc dân gian để chữa lỵ, thông tiểu, hỗ trợ tiêu hóa, giảm đau bụng và triệu chứng ăn uống không tiêu. Cây cũng được sử dụng làm rau thơm trong chế biến các món ăn.

Một số vị thuốc chữa bệnh từ lá cách

Dưới đây là một số bài thuốc dân gian từ Vọng cách:

1. Chữa tả lỵ

Dùng lá cách tươi giã lấy nước hoặc lá cách khô sắc lấy nước uống. Nếu khó uống, có thể để nguội và thêm chút đường, khuấy đều rồi uống. Liều lượng khuyến cáo là 30-40ml/ngày cho người lớn và nửa liều cho trẻ em.

2. Điều trị rối loạn kinh nguyệt

Đối với tình trạng tắc kinh, kinh ra chậm hoặc khí huyết ứ trệ, có thể sử dụng lá cách để khắc phục bằng cách uống lá sắc vào trước hoặc trong kỳ kinh nguyệt.

3. Giải độc bia rượu

Theo dân gian Nam Bộ, dùng nhiều lá cách non luộc hoặc xào có thể giải độc bia rượu.

4. Điều trị gan nhiễm mỡ, đầy bụng, ăn uống kém

Chế biến lá cách 30g, lá dành dành hoặc chi tử 20g, nếu đầy bụng thêm 15g gia trần bì, đậu đen 5g, cỏ mần trầu 10g, nhân trần 20g, râu ngô 10g. Sa mào vàng hạ thổ, cho nước vừa phải. Sắc uống lúc ấm, dùng trước hoặc sau bữa ăn 30 phút. Đối với bệnh cấp tính dùng trong 20 ngày, bệnh mạn tính nên dùng 1-3 tháng, để tránh tái phát.

Lưu ý: Trong quá trình sử dụng bài thuốc này, cần kiêng thịt chó, chuối tiêu, trứng, mỡ và đường trắng.

5. Bướu giáp ác tính Basedow

Theo tạp chí Cây thuốc quý số 245 (3/2014) về bài thuốc Nam kỳ diệu, tổ hợp các cây giúp giảm bướu gồm: cây lưỡi rắn, ô rô nước, dừa cạn, đu đủ, cây cối xay, cây ngũ gia bì chân chim, ké hoa đào, cúc áo hoa vàng, cây bòng bong và cây vọng cách.

6. Trị sỏi thận, thông tiểu

Nước uống từ lá cách đều đặn có thể giúp đẩy sỏi ra ngoài, tuy nhiên tác dụng này phụ thuộc vào loại sỏi và vị trí của nó.

7. Tắc ti sữa

Dùng lá cách + bồ công anh, mỗi thứ 30-40g, rửa sạch, giã nát rồi vắt lấy nước uống, bã có thể đắp bên ngoài. Dùng 1 lần/ngày. Nếu sữa ít và tiểu khó, có thể dùng lá cách 30g, thông thảo 12g, sắc uống trong ngày 1 tháng.

8. Trị nhức mỏi người

Do tính hành khí hoạt huyết của lá cách, cây có thể giúp tăng lưu thông cơ thể. Những người thường bị nhức mỏi có thể vận động và uống nước lá cách sắc. Lá cách cũng có thể kết hợp với thịt heo, hoàng kỳ và các món rau để tăng cường hiệu quả.

Lưu ý khi sử dụng lá cách trị bệnh

Thành phần premnin và ganiarin trong cây Vọng cách có tính độc. Nên cần lưu ý khi sử dụng lá cách làm thuốc chữa bệnh, tránh lạm dụng để không gây cường giao cảm và tăng huyết áp.

Lá cách không chỉ là một loại rau thơm quen thuộc mà còn mang trong mình nhiều tác dụng dược lý và có khả năng chữa trị nhiều bệnh. Tuy nhiên, do cây có tính độc nên không nên lạm dụng và nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng các bài thuốc từ lá cách để đảm bảo an toàn và tránh tác dụng phụ không mong muốn.

Vào trang web [HEFC](https://www.hefc.edu.vn/) để tìm hiểu thêm thông tin về cây lá cách và các sản phẩm liên quan.