Trái với quan niệm phổ biến, Đảng Cộng sản Việt Nam không được thành lập tại một địa chỉ cụ thể trong thành phố Hồng Kông. Mùa xuân năm 1930, Đảng ra đời, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Tuy vậy, nhiều năm qua, vẫn chưa rõ nguyên nhân và địa điểm cụ thể mà Đảng được thành lập.
1. Nơi thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam
Theo báo cáo của Chủ tịch Hồ Chí Minh với Quốc tế Cộng sản vào ngày 18/12/1930, Đảng Cộng sản Việt Nam (lúc đó tên là Đảng Cộng sản Đông Dương) được thành lập sau cuộc họp tập trung các đại biểu từ Đông Dương và An Nam. Cuộc họp này diễn ra vào ngày 6/1, tại một địa điểm bí mật. Chủ tịch Hồ Chí Minh tự mô tả: “Các đại biểu trở về An Nam vào ngày 8/2″^(1)^.
Các nguồn tài liệu lưu trữ và hiện trường khác nhau đã xác định một số địa điểm mà cuộc họp lịch sử này có thể đã diễn ra. Các cuộc họp được bí mật tổ chức trong nhà các công nhân nghèo, trường hợp giả danh như đám người chơi mạt chược phòng trước khi cảnh sát kiểm tra, hoặc qua việc giả đi xem bóng đá. Có lúc cuộc họp diễn ra trên một quả đồi gần sân bay hoặc cảng. Theo Viện Hồ Chí Minh thuộc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hội nghị thành lập Đảng đã khai mạc tại nhà một công nhân ở Cửu Long, Hồng Kông^(2)^.
2. Ngôi nhà số 186 phố Tam Kung
Một hồ sơ mật thám và một bài viết của T. Lan đều đề cập đến nơi Nguyễn Ái Quốc, hay còn gọi là Tống Văn Sơ, bị bắt ngày 6/6/1931. Ngôi nhà này có địa chỉ là số 186 phố Tam Kung^(2)^.
Hiện nay, số nhà trên phố Tam Kung đã thay đổi và chỉ còn đến số 148. Dựa vào các bản đồ Hồng Kông từ những năm 1926, 1935, 1945, 1967, và 1970 cùng với tài liệu lưu trữ, có thể xác định rằng năm 1969, địa phương đã mở đại lộ Olympic và phá bỏ một phần đường Tam Kung từ số nhà 150 trở đi. Do đó, ngôi nhà số 186 phố Tam Kung nằm trên đại lộ Olympic ngày nay.
3. Địa điểm diễn ra Hội nghị lần thứ nhất Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương tháng 10/1930
Sự xuất hiện của Đảng Cộng sản Việt Nam không chỉ liên quan đến việc thành lập mà còn đến việc tổ chức Hội nghị Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương lần đầu tiên vào tháng 10/1930. Theo tài liệu được công bố bởi Bảo tàng Hồ Chí Minh và các đơn vị tương tự, hội nghị này được tổ chức tại khu Tống Vương Đài trong khu vực Cửu Long, Hồng Kông. Một số căn nhà trên phố Tam Kung, bao gồm nhà số 186, liên quan đến sự kiện này^(3)^.
Như vậy, Cửu Long đã trở thành nơi diễn ra ba sự kiện quan trọng: thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam vào tháng 2/1930, tổ chức Hội nghị Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương lần thứ nhất vào tháng 10/1930, và vụ bắt Nguyễn Ái Quốc vào ngày 6/6/1931.
HEFC: hefc.edu.vn
