Tháng cô hồn là một khái niệm quen thuộc trong văn hóa dân gian Việt Nam, nó đề cập đến một thời gian đặc biệt có ý nghĩa quan trọng trong đời sống tâm linh và phong tục tập quán của người Việt.

Tháng cô hồn là gì và nguồn gốc của nó?

Tháng 7 âm lịch thường được gọi là “tháng cô hồn”. Khái niệm này đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ và có nhiều giả thuyết xoay quanh nó. Vậy tháng cô hồn là gì và nó bắt nguồn từ đâu?

Theo một quan niệm phổ biến, khái niệm tháng cô hồn xuất phát từ Đạo giáo, với quan điểm rằng từ ngày 2/7 âm lịch, Diêm vương mở cửa quỷ môn cho những linh hồn đói trở về thế gian. Theo tín ngưỡng này ở Trung Quốc, cửa quỷ môn sẽ đóng lại vào nửa đêm ngày 14/7. Trong khoảng thời gian gần nửa tháng đó, người dân thường cúng cháo, gạo… để tránh quỷ đói quấy phá và mang lại bình an trong gia đình, công việc.

Ở Việt Nam, việc cúng cô hồn là một tín ngưỡng tâm linh truyền thống phát sinh từ niềm tin rằng con người gồm có cơ thể và linh hồn. Sau khi qua đời, có những linh hồn sẽ được đầu thai chuyển kiếp, nhưng cũng có những linh hồn vì nhiều lý do chưa thể siêu thoát, còn lưu lại trần gian và cảnh báo thế gian. Đồng thời, cũng có những linh hồn bị đày vào địa ngục và trở thành quỷ đói, nếu được thả ra có thể gây nguy hiểm.

Theo tác giả Bùi Xuân Mỹ trong cuốn Tục thờ cúng của người Việt, “Theo tín ngưỡng truyền thống, vào ngày Rằm tháng 7, những tội nhân ở cõi âm được tha tội một ngày, vì vậy các gia đình trên thế gian cúng gia tiên, đốt vàng mã và cầu cúng tụng kinh độ trì cho họ”. Trong cuốn Phong tục thờ cúng của người Việt, cũng có nói: “Tết Trung nguyên là tết tổ chức vào ngày Rằm tháng bảy, mọi người cúng chúng sinh ở ngoài sân, trước nhà, ven đường phố, cúng cô hồn, ma đói, dùng các món ăn đơn giản như bánh đa, bánh bỏng, ngô bắp, khoai lang, trứng luộc”.

Trong tháng cô hồn, quan niệm rằng ma quỷ sẽ lang thang khắp nơi để gây khó khăn cho con người. Vì vậy, ngoài việc tổ chức các lễ cúng gia tiên trong gia đình, người dân cũng thường cúng cô hồn tại cầu, quán, đình, chùa và gọi là cúng cháo.

“Lễ vật để cúng cháo có cháo hoa nấu từ gạo, cơm nắm vắt thành những viên nhỏ, hoa quả, bánh, bỏng, trầu cau, xôi chè và đồ vàng mã. Khi cúng xong, những linh hồn và những người nghèo khó, trẻ em sẽ chia nhau những thứ này”, tác giả Bùi Xuân Mỹ mô tả.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia khẳng định rằng nguồn gốc của tháng cô hồn không chỉ xuất phát từ Trung Quốc. Các nền văn hóa của nhiều quốc gia như Ấn Độ, Campuchia, Nhật Bản cũng có niềm tin chung về tháng 7 âm lịch và những tập tục tương tự có thể xuất hiện trước cả đạo Phật. Một truyền thuyết dân gian kể rằng vua Yama (người cai trị địa ngục) mở cửa địa ngục và cho phép một số linh hồn đến thế gian tham gia lễ cúng.

Theo Yahoo Life, tháng cô hồn kết hợp cả các tín ngưỡng từ Đạo giáo và Phật giáo. Trên khắp các vùng miền, người dân cũng có những tập tục và cách thờ cúng đa dạng tùy thuộc vào từng quan điểm tôn giáo.

Trong khi Đạo giáo tập trung vào việc xoa dịu linh hồn lang thang, Phật giáo tập trung vào việc tỏ lòng kính trọng và tưởng nhớ tổ tiên. Do đó, ở Việt Nam, người dân thường tổ chức cùng lễ Vu lan báo hiếu cùng với lễ Xá tội vong nhân hoặc cúng chúng sinh vào ngày Rằm tháng 7 âm lịch. Tuy nhiên, miền Bắc thường tập trung vào lễ Xá tội vong nhân, trong khi miền Trung và miền Nam có truyền thống cao hơn trong việc tổ chức lễ Vu lan báo hiếu.

Có nhiều giải thích về các tập tục trong tháng 7 âm lịch. Tuy vậy, các nhà nghiên cứu đều đồng lòng rằng những quan niệm này chứa đựng ý nghĩa nhân văn cao cả, tôn vinh lòng hiếu thảo, sống đạo và làm phúc.

Ý nghĩa của tháng cô hồn

Ở Việt Nam, việc cúng cô hồn được coi là một tín ngưỡng tâm linh truyền thống. Từ xa xưa, người Việt tin rằng con người gồm hai phần: phần xác và phần hồn. Tùy thuộc vào hành động trong cuộc sống, khi mất đi, phần hồn sẽ được đầu thai thành một kiếp khác hoặc xuống địa ngục, thậm chí linh hồn sẽ lang thang quấy rối thế gian. Tập tục cúng cô hồn ra đời từ quan niệm này.

Người ta cho rằng trong tháng 7 âm lịch, linh hồn đói và những vong hồn bị bỏ rơi sẽ xuất hiện nhiều. Đó chính là lý do tại sao các gia đình chuẩn bị gạo, cháo, muối để bố thí và đồng thời là một hình thức hối lộ cho những vong linh này, nhằm tránh việc chúng quấy phá cuộc sống hàng ngày, cũng như đảm bảo rằng những vong linh sẽ được ấm no, giảm bớt nỗi đau khổ.

Những hành động này thể hiện tính nhân văn, đặc biệt là quan điểm về việc xá tội: Dù con người có gây ra tội lỗi, họ sẽ nhận quả báo xứng đáng. Tuy nhiên, họ cũng có một ngày được xá tội để giảm bớt nỗi đau khổ.

Ở Trung Quốc, lễ cúng cô hồn thường được tổ chức vào ngày 14 tháng 7 Âm lịch. Tuy nhiên, ở Việt Nam, thời gian này kéo dài hơn chục ngày và không nhất thiết phải là ngày Rằm. Ngày cúng cô hồn có thể thay đổi tùy thuộc vào từng gia đình và từng vùng miền.

Tháng cô hồn cũng trùng với thời gian diễn ra lễ Vu lan báo hiếu trong Phật giáo. Vì vậy, ngoài việc cúng những linh hồn đã qua đời, người Việt còn có truyền thống dâng trà cho những người còn sống như cha mẹ, ông bà để tỏ lòng kính trọng và tri ân công ơn sinh thành.

Tại các trung tâm Phật giáo lớn trên cả nước, trong thời điểm này, thường có buổi cầu siêu và lễ dâng trà cho cha mẹ và những người đã khuất. Những buổi lễ này ngày càng thu hút sự tham gia của đông đảo Phật tử, đặc biệt là giới trẻ.

Với ý nghĩa tâm linh sâu sắc và những tập tục tưởng nhớ tổ tiên, tháng cô hồn không chỉ là một truyền thống của người Việt, mà còn là một phần quan trọng trong văn hoá dân gian. Vì vậy, hãy cùng gia đình và người thân tổ chức những lễ cúng cô hồn và lễ Vu lan báo hiếu để ghi nhớ và bày tỏ lòng tôn kính.

Để biết thêm thông tin chi tiết về tháng cô hồn và các nghi lễ tâm linh, hãy truy cập trang web hefc.edu.vn.

***

Nội dung trong bài viết đã được chỉnh sửa bởi HEFC. Đọc thêm về HEFC tại đây.