Việc xét nghiệm cúm A ngay khi có triệu chứng bệnh, tiếp xúc với người bệnh hoặc sinh sống tại vùng dịch là vô cùng quan trọng để chẩn đoán chính xác, điều trị kịp thời và phòng ngừa biến chứng nguy hiểm.
Các loại cúm hiện nay ở con người
Cúm mùa là một căn bệnh cấp tính truyền nhiễm đường hô hấp có hệ số lây nhiễm rất cao, thường có các triệu chứng như sốt, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, sổ mũi, đau họng và ho. Cúm có khả năng lây lan từ người sang người với nhiều mức độ khác nhau, từ dịch bệnh, dịch nhỏ địa phương cho đến những trường hợp tản phát nhỏ lẻ.
Tỷ lệ mắc cúm ở người lớn là 5-10% và ở trẻ em là 20-30%. Trong các trường hợp mắc cúm hàng năm, 5-15% người mắc bệnh họ cũng mắc phải nhiễm trùng đường hô hấp trên, những người yếu thế như trẻ em, người già, người mắc bệnh nền… có nguy cơ mắc bệnh nặng hoặc tử vong. Theo số liệu thống kê, cúm gây ra từ 3-5 triệu trường hợp mắc bệnh nặng và gây tử vong từ 250.000 – 500.000 người hàng năm trên toàn thế giới.
Virus cúm (Influenza virus) có 3 loại: A, B và C. Virus cúm A được chia thành nhiều loại như: A/H1N1, A/H5N1, A/H3N2, A/H7N9,… Hình thái học của virus cúm A, B và C tương tự nhau. Cúm A có sự lây lan rộng và nguy hiểm hơn so với cúm B. Cúm B thường xảy ra ở những nơi có mật độ dân số cao như trường học, quân đội, nhà trẻ…
Khi nào cần xét nghiệm cúm A, B?
Theo các chuyên gia y tế, triệu chứng cúm A thường bị nhầm lẫn với cảm lạnh thông thường. Tuy nhiên, cúm có thể ủ bệnh trong 2-7 ngày và nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể tiến triển nặng, gây ra biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, xét nghiệm cúm A là cần thiết trong thời điểm dịch bùng phát mạnh. Chẩn đoán bệnh sớm sẽ giúp các bác sĩ có hướng điều trị đúng cách, kịp thời và ngăn chặn bệnh đúng lúc, tránh những tình huống đáng tiếc có thể xảy ra.
Người có những dấu hiệu bệnh lý cúm kèm theo các yếu tố sau đây nên thực hiện xét nghiệm cúm A, B:
- Người có dấu hiệu nhiễm virus cúm A trong thời điểm dịch bệnh đang bùng phát.
- Người tiếp xúc với bệnh nhân cúm A và có triệu chứng ban đầu như sốt, ho, hắt hơi, sổ mũi, nghẹt mũi, mệt mỏi cơ thể…
- Người có dịch tễ đi từ vùng dịch cúm trở về.
Quy trình xét nghiệm cúm A như thế nào?
Phương pháp điều trị cúm A khác so với cúm thông thường. Vì vậy, cần phải chẩn đoán chính xác loại cúm để đưa ra phương pháp chữa trị phù hợp và hiệu quả nhất. Quy trình xét nghiệm cúm A với phương pháp phân tử nhanh cho kết quả trong vòng 30 phút hoặc ít hơn. Bên cạnh xét nghiệm, bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh dựa vào triệu chứng lâm sàng hoặc thực hiện các xét nghiệm khác như nuôi cấy virus, xét nghiệm nhanh kháng nguyên, xét nghiệm huyết thanh… để chẩn đoán chính xác bệnh. Mỗi loại xét nghiệm sẽ có cách thức và quy trình tổ chức khác nhau.
1. Xét nghiệm Real time RT-PCR
Xét nghiệm Real time RT-PCR là xét nghiệm xác định virus cúm (A/H1N1) có độ đặc hiệu cao (95%), độ nhạy cao nhất (99%) và đặc trưng nhất để phát hiện và phân biệt nhanh giữa các loại virus cúm. Bệnh phẩm là dịch ngoáy họng, dịch tỵ hầu, dịch phế quản (bệnh phẩm được lấy càng sớm càng tốt).
Đối với chẩn đoán cúm nói chung và cúm do virus cúm A nói riêng, xét nghiệm RT-PCR vẫn là xét nghiệm tiêu chuẩn cho kết quả chính xác. Đặc biệt trong các trường hợp bệnh phức tạp hoặc hệ miễn dịch yếu, việc thực hiện xét nghiệm này sớm giúp phân biệt chủng cúm gây bệnh.
2. Test nhanh kháng nguyên (RIDTs)
Đây là xét nghiệm cúm A cho kết quả trong khoảng 10-15 phút, chi phí thấp nhưng không chính xác. Hiệu suất của test nhanh tùy thuộc vào tuổi của người bệnh, thời gian mắc bệnh, loại mẫu bệnh phẩm và loại virus cúm. Vì có độ nhạy và độ đặc hiệu thấp, nên cần kết hợp với phương pháp khác để chẩn đoán chính xác nhất.
3. Miễn dịch huỳnh quang
Loại xét nghiệm này có độ nhạy và độ đặc hiệu thấp hơn, nhưng cho kết quả trong vài giờ sau khi nhận mẫu. Hiệu suất của xét nghiệm này phụ thuộc vào chuyên môn của kỹ thuật viên phòng thí nghiệm và chất lượng của mẫu bệnh phẩm thu thập được.
4. Phân lập virus
Phương pháp này có độ đặc hiệu cao (>95%), giúp mô tả đặc điểm của các loại virus mới, cho phép giám sát độ nhạy và sự trôi dạt của kháng nguyên. Phương pháp xét nghiệm này không phải là xét nghiệm sàng lọc, nhưng rất hữu ích trong thời gian hoạt động của cúm. Xét nghiệm này nên được thực hiện trên mẫu bệnh phẩm thu thập từ người mắc bệnh trong vòng 5 ngày sau khi xuất hiện dấu hiệu, đặc biệt là những người có yếu tố dịch tễ với cúm A.
5. Xét nghiệm huyết thanh học
Loại xét nghiệm này không được khuyến cáo để phát hiện virus cúm ở người bệnh, mà chỉ hữu ích cho chẩn đoán hồi cứu và nghiên cứu.
Khi nào cần xét nghiệm cúm A?
Người bị cúm A có những triệu chứng tương tự cúm thông thường nhưng nặng hơn:
- Sốt cao liên tục trên 39 độ C, đau đầu.
- Đau nhức các cơ, đặc biệt khi ho.
- Viêm kết mạc mắt (mắt tiết nhiều mủ, mủ có thể có màu trắng, vàng, xanh lá, gây mắt dính và mở khó).
Người bị cúm A có thể bị đau ngực, tim đập nhanh, nhịp thở nhanh. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây viêm phổi nặng, suy hô hấp, suy đa phủ tạng và dẫn đến tử vong. Do đó, khi có những triệu chứng trên, đặc biệt là nhóm người có nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người già, người có hệ miễn dịch yếu, cần thực hiện test cúm A sớm để điều trị kịp thời và phòng ngừa biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
Ý nghĩa của xét nghiệm cúm A
Việc xét nghiệm cúm A để chẩn đoán bệnh có ý nghĩa quan trọng giúp phát hiện sớm bệnh, đưa ra phương pháp chữa trị phù hợp, lựa chọn thuốc điều trị hỗ trợ và liệu pháp kháng virus phù hợp với chủng cúm gây bệnh. Ngoài ra, nhờ chẩn đoán kịp thời, người bệnh sẽ được cách ly và điều trị, giảm nguy cơ biến chứng và giảm khả năng lây lan ra cộng đồng.
Tuy nhiên, để có kết quả xét nghiệm cúm A nhanh chóng, chính xác và hỗ trợ điều trị cúm hiệu quả, đặc biệt là với những người có nguy cơ cao, người bệnh cần lựa chọn cơ sở y tế uy tín với trang thiết bị hiện đại để thực hiện xét nghiệm, khám và điều trị hiệu quả nhất.
Một số câu hỏi thường gặp về test cúm A, B
1. Xét nghiệm cúm A có cần nhịn ăn không?
Không cần! Không cần nhịn ăn khi xét nghiệm cúm A. Một số xét nghiệm yêu cầu nhịn ăn ít nhất 8 giờ trước khi xét nghiệm, nhưng điều này chỉ áp dụng đối với các xét nghiệm về chỉ số chuyển hóa như đường, mỡ máu,… Đối với xét nghiệm bệnh cúm A, không cần nhịn ăn vì không ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm. Nếu cần, người thực hiện xét nghiệm có thể liên hệ với nhân viên y tế để được tư vấn và hỗ trợ chi tiết.
2. Khi nào có kết quả xét nghiệm cúm A?
Thời gian nhận kết quả xét nghiệm cúm A phụ thuộc vào loại xét nghiệm và cơ sở y tế. Ví dụ:
- Xét nghiệm RT-PCR: Kết quả sau khoảng 4-6 giờ.
- Xét nghiệm nhanh RIDs: Kết quả trong khoảng 10-15 phút sau thực hiện.
- Các phương pháp test cúm A khác: Thời gian nhận kết quả phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như kỹ thuật viên phòng thí nghiệm, chất lượng mẫu bệnh phẩm…
Với tính nguy hiểm của cúm A và khả năng lây lan cộng đồng, việc xét nghiệm cúm A khi có triệu chứng là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng khỏi các chủng virus cúm đang diễn biến bất thường.
– HEFC
